ECB wil inflatie terugbrengen naar 2 procent: hoe hoog kan de rente stijgen?

De centrale bankiers hopen de inflatie te temmen door de economie af te remmen met hogere rentes. Overheden hopen dan weer dat de centrale bankiers snel hun voet weer van het rempedaal halen, want zij zien de rente op hun schulden oplopen. Wij vroegen de economen van de Belgische grootbanken of spaarders binnenkort op meer rente mogen hopen, en of huizenjagers voor hogere rentevoeten moeten vrezen.

“We zitten nog maar in de slotfase van de eerste helft”, zei Klaas Knot, de president van De Nederlandsche Bank (DNB) en bestuurder bij de Europese Centrale Bank (ECB), in het tv-programma Buitenhof. In voetbaltermen probeerde hij op een zondagmiddag aan televisiekijkend Nederland uit te leggen waar de ECB precies mee bezig is. In de eerste helft van de voetbalmatch probeert ze, volgens Knot, het beleid te normaliseren tot neutraal, zodat de economie van de eurozone niet langer gestimuleerd maar ook nog niet afgeremd wordt.

In de tweede helft van de match zal de ECB gebruikmaken van “een ander speltype”. De bedoeling is dan niet langer een neutraal beleid te voeren, maar de economie actief af te remmen om de inflatie van meer dan 10 procent terug te brengen naar 2 procent. De renteverhogingen zullen dan minder groot zijn, maar wel gecombineerd worden met de afbouw van de obligaties op de balans van de ECB. De ECB zit nog steeds op meer dan 3.256 miljard euro aan obligaties, die sinds 2014 aangekocht werden om krediet nog goedkoper te maken.

We vroegen de economen van de Belgische grootbanken hun glazen bol op te poetsen en te voorspellen waar het beleid van de centrale banken de Belgische economie naartoe blaast en wat dat concreet betekent voor mensen die wat spaargeld hebben of leningen nodig hebben.

Zal de ECB de beleidsrente in december voor de derde keer op rij met 75 basispunten verhogen?

“Beleggers zitten te wachten en te hopen op een kantelpunt. Ze interpreteren eender welke uitspraak van centrale bankiers als een aanwijzing voor een bocht in het beleid”, meent Hans Dewachter, de hoofdeconoom van KBC. “Ons uitgangspunt is dat de centrale banken nog enige tijd doorgaan met renteverhogingen. De ECB zal in december vasthouden aan het huidige tempo – een verhoging van de depositorente van 1,5 naar 2,25 procent – en ook in 2023 doorgaan met de renteverhogingen. Centrale bankiers kijken niet enkel naar de hoogte en de verhogingen van de nominale rente, maar ook naar de reële rente. Dat is de rente na aftrek van de inflatie. In de eurozone is de reële rente op de korte en de middellange termijn veelal negatief of nul, wat de economie ondersteunt.”

Ook de andere economen verwachten niet dat de ECB een bocht maakt, maar ze denken wel dat de centrale bankiers het rempedaal minder diep zullen indrukken. Véronique Goossens, de hoofdeconoom van Belfius, gaat uit van renteverhogingen met 50 basispunten in december, 50 basispunten in februari en 25 basispunten in maart. “Dan staat de depositorente op 2,75 procent en komt er wellicht een rentepauze. De 3 procent depositorente die in de markten geprijsd zit, vinden we te veel.” De depositorente is de rente die de commerciële banken krijgen op hun spaarboekjes bij de ECB of, beter gezegd, op hun overschot aan liquiditeit dat ze aan het einde van de dag bij de ECB parkeren.

Peter Vanden Houte, de hoofdeconoom van ING België, verwacht dat de ECB het tempo van de renteverhogingen nog iets sneller zal vertragen. “We verwachten dat de ECB in december de rente met 50 basispunten zal verhogen en in februari met 25 basispunten, maar daarna komt er een lange pauze. De ECB zal vermoedelijk in de tweede helft van 2023 haar balans beginnen af te bouwen door niet langer alle obligaties die op vervaldag komen te herfinancieren.” Sylviane Delcuve, senior economist bij BNP Paribas Fortis, vraagt zich luidop af of de ECB er ooit in zal slagen alle liquiditeit die ze het voorbije decennium in het systeem pompte er weer volledig uit te halen. “De ECB wil haar beleid normaliseren, maar is daar nog niet aan begonnen. Het kan misschien wel dertig jaar duren.”

“Als de ECB in december de rente opnieuw met 75 basispunten verhoogt, zou mij dat verbazen”, vervolgt Sylviane Delcuve. “De ECB heeft veel minder marge dan de Fed om in te grijpen. In de Verenigde Staten komt de inflatie voort uit de snel draaiende Amerikaanse economie, terwijl in Europa steeds meer data aangeven dat het economisch slecht gaat. De rente in Europa zou eigenlijk al veel hoger moeten zijn, maar dan komen overheden in de problemen. Tijdens de coronacrisis hebben landen enorme schulden opgebouwd. Nu de rente stijgt, krijgen ze het lastig hun schulden terug te betalen. Kijk naar Italië. De Italiaanse tienjaarsrente staat op ongeveer 4,5 procent en de schulden bedragen ongeveer 150 procent van het bruto binnenlands product (bbp). Als de rente nog verder omhoog gaat, dan is dat een drama voor Italië.”

Zal de Amerikaanse centrale bank de beleidsrente voor de vijfde keer met 75 basispunten verhogen?

Ook van de Federal Reserve verwacht Peter Vanden Houte een vertraging van het tempo. “In december komen er nog 50 basispunten bij.” Ook Hans Dewachter denkt niet dat de Fed nog een keer met een renteverhoging van 75 basispunten komt. “De Amerikaanse centrale bank heeft de rente al vier keer met 75 basispunten verhoogd en past duidelijk haar beleid aan. Ik vermoed dat er in december nog eens 50 basispunten bij komen. In de Verenigde Staten is de rente wel hoog genoeg om een rem te zetten op de economie, maar die toont zich tot nu heel veerkrachtig. Fed-voorzitter Jerome Powell heeft aangegeven dat de centrale bankiers er allicht langer over zullen doen, maar de rente verder willen optrekken dan gedacht. Ook de Fed maakt dus geen bocht, maar vertraagt het tempo een beetje.”

“De economische toestand in de VS is helemaal anders dan in de eurozone. Tot eind vorig jaar zaten Europa en de VS ongeveer in hetzelfde verhaal. Sinds de oorlog in Oekraïne zit Europa in een heel andere situatie. De economie van de eurozone is zwak en zal zwak blijven, door de afbouw van de afhankelijkheid van het Russische gas. Alle lidstaten zullen hun economie in het vierde kwartaal zien krimpen. We moeten er gewoon op rekenen dat de Fed genoeg doet om niet enkel in de VS, maar ook in de eurozone de inflatie te bezweren”, stelt Sylviane Delcuve. “Jerome Powell heeft duidelijk gezegd dat er nog lange tijd renteverhogingen komen, maar mogelijk in een trager tempo.”

Op welk niveau zal de Belgische rente op tien jaar zich bevinden tegen het einde van het jaar?

De prognose voor de Belgische rente is bij Belfius het laagst. De bank paste eind vorige week de renteprognoses nog lichtjes aan, rekening houdend met de jongste beslissingen van de ECB en de Fed. “Tegen het einde van dit jaar zien we de Belgische tienjaarsrente evolueren naar 2,85 procent”, zegt Véronique Goossens.

Volgens Peter Vanden Houte zit het beleid van de ECB al min of meer in de prijzen van obligaties verrekend. “Het effect van de renteverhogingen op de lange rente zal beperkt zijn. De Belgische rente op tien jaar zou rond 3 procent het jaar moeten afsluiten, maar dat zou dan ook allicht de piek zijn. Voor de Belgische rente op twee jaar verwacht ik dat we in december uitkomen rond 2,4 procent. Tegen eind 2023 zou het goed kunnen dat die rentes alweer iets lager liggen.” Vanden Houte mikt op 2,6 procent voor de tienjaarsrente en 2,3 procent voor de tweejaarsrente tegen het einde van volgend jaar.

Hans Dewachter rekent op meer dan 3 procent rente op Belgische overheidsobligaties met een looptijd van tien jaar. Hij stelt vast dat de langetermijnrente in Duitsland stijgt, maar ook dat de premies voor landenrisico’s stijgen. “Ik verwacht op de korte termijn geen terugkeer van de schuldencrisis”, stipt hij aan. Maar beleggers beginnen opnieuw rekening te houden met hoeveel schulden een land heeft en de draagkracht van de economie om die schulden terug te betalen. “De Duitse tienjaarsrente zie ik naar 2 à 2,5 procent gaan tegen het einde van het jaar. Reken daar nog een premie van 50 à 70 basispunten voor België bij.”

Het verschil tussen de Italiaanse en de Duitse rente ziet Véronique Goossens oplopen. Ze rekent voor de tienjaarsrente op 2,2 procent voor Duitsland en 4,6 procent voor Italië. Ook Sylviane Delcuve is de terugkeer van de landenpremies niet ontgaan. Zij denkt dat de ECB sinds 2011 heeft geleerd hoe ze een schuldencrisis moet vermijden en verwacht dat de centrale bankiers om die reden “de prijs van geld” laag zullen houden. “Ik zie de langetermijnrente niet ongelooflijk de hoogte in gaan.” Aan een cijfermatige voorspelling waagt ze zich niet. “Haal de voorspellingen van een jaar geleden maar eens van onder het stof. Daar is niets van uitgekomen.”

Welke gevolgen heeft dat voor de spaarrente en de hypothecaire rente?

Peter Vanden Houte acht de kans groot dat er voor het jaareinde nog financiële instellingen renteverhogingen aankondigen op spaarrekeningen, termijnrekeningen of spaarverzekeringen. “Het blijft een competitieve markt”, zegt Vanden Houte. De econoom kreeg overigens gelijk met zijn voorspelling van begin juni in Trends dat er in het najaar al hier en daar een bank de rente op de spaarboekjes zou verhogen.

Enkele kleinere banken, zoals CKV, Banco Santander en MeDirect, hebben de rente op spaarboekjes al verhoogd. NIBC Direct kondigde vorige week nog een verhoging van de vergoeding op een aantal spaarproducten aan. Zo verdubbelt de basisrente op de NIBC Direct Getrouwheidsrekening naar 0,1 procent en de getrouwheidspremie stijgt van 0,15 naar 0,6 procent. Op het niet-gereglementeerde spaarboekje NIBC Direct Flex stijgt de rente naar 0,5 procent bruto, ofwel 0,35 procent netto, en ook op termijnrekeningen valt weer iets te verdienen bij de Nederlandse internetbank.

De levensverzekeraar Credimo verhoogde op 1 november de rente op enkele spaarverzekeringen en sluit daarmee aan in het rijtje met verzekeraars die voorgingen. Onder meer Argenta, KBC, AG en Patronale trokken de gegarandeerde rente voor tak21-verzekeringen al op.

Als de mensen met spaargeld aan de ene kant van het spectrum staan, dan staan de mensen die krediet nodig hebben aan het andere kant. De rente op woonkredieten zit al sinds februari in de lift. Op een rentevaste lening op tien jaar zitten we voor mensen die maximaal 80 procent van de waarde van hun huis willen lenen, volgens de rentebarometer van Immotheker Finotheker, bijna aan een jaarlijkse rente van gemiddeld 3 procent. “Die kan nog lichtjes hoger gaan, maar de stijging van de hypotheekrente zal beperkt zijn”, zegt Vanden Houte. Sylviane Delcuve zit op dezelfde lijn.