‘Hoe kan een leek de aangifte van een woonlening fiscaal optimaliseren als zelfs de fiscus het niet kan’

Jef wellens, fiscalist bij Wolters Kluwers is niet te spreken over de verdubbeling van het aantal codes om een hypothecaire lening weer te geven. “In de huidige omstandigheden kan de fiscus leningsuitgaven nooit correct vooraf invullen in de aangifte”, klinkt het.

Vorig jaar telde de belastingaangifte meer dan honderd codes om een hypothecaire lening weer te geven. Dat was een verdubbeling van het aantal codes in vergelijking met 2014. De zesde staatshervorming heeft de woonfiscaliteit versnipperd tot een onontwarbaar kluwen. De fiscus werd dan ook overrompeld met vragen over de belastingaangifte. In juni – de aangiftemaand bij uitstek – liepen er 70 procent meer telefonische oproepen en 120 procent meer e-mails binnen dan in dezelfde maand het jaar voordien.

Beterschap zit er niet meteen aan te komen. De aangifte van dit jaar dikt nog eens met ruim twintig nieuwe hypotheekcodes aan. Voor kredieten die sinds 2015 zijn aangegaan, geldt in de drie gewesten een ander fiscaal regime dan voor oudere leningen. Zo zijn er, alleen al in Vlaanderen, vier fiscale stelsels voor hypothecaire leningen: het oude bouwsparen voor leningen van vóór 2005, de oude Vlaamse woonbonus voor leningen gesloten tussen 2005 en 2014, de nieuwe Vlaamse woonbonus voor leningen die zijn aangegaan in 2015 en de nieuwste Vlaamse woonbonus voor leningen vanaf 2016. Reken daarbij de fiscale initiatieven in de overige gewesten, plus het feit dat de federale overheid nog altijd fiscaal bevoegd is voor tweede verblijven en voor het deel van uw woning dat u verhuurt of gebruikt voor uw beroep, en u begrijpt waarom de hypotheek de grote struikelblok in een belastingaangifte is.

Dat begreep ook minister van Financiën Johan Van Overtveldt (N-VA) die – terwijl hij er zelf geen hand in had – de uitvoering van de fiscale zesde staatshervorming als een vergiftigd geschenk in de schoot geworpen kreeg. Al sinds zijn aantreden in 2014 gaf hij zijn administratie de opdracht samen met Febelfin te onderzoeken hoe de gegevens van hypothecaire leningen en levensverzekeringen automatisch konden worden ingevuld in de belastingaangifte.

Maar leningsuitgaven opnemen in een vooraf ingevulde aangifte is in het verleden nooit gelukt. Geloven dat het anno 2016 wel kan, is wishful thinking, gezien de jaarlijks toenemende complexiteit. Niet voor niets verwijderde de fiscus de optimalisatiemodule voor leningsuitgaven uit Tax-on-web, omdat die “te ingewikkeld is om nog te programmeren”. Die module berekende automatisch in welke rubrieken, bij welke partner en voor welk bedrag de leningsuitgaven het beste worden aangegeven voor een maximale belastingbesparing.

De minister heeft zijn ambitie intussen bijgesteld: “Gezien de complexiteit van de materie na de zesde staatshervorming is een automatische optimalisatie moeilijk te verwezenlijken en in geval van meerdere leningen zelfs onmogelijk”, beantwoordde hij onlangs enkele kritische vragen over het verdwijnen van de module. “Alleen al een partiële en dus onvolledige optimalisatie is een werk van maanden, dat telkens opnieuw moet worden verricht bij iedere regionale wijziging van het fiscale stelsel”. En, gaf de minister nog mee: “Voor een optimalisatie dient de belastingplichtige daarom zelf berekeningssimulaties uit te voeren via Tax-on-web”.

Samen met hem lijkt ook de fiscus het te hebben opgegeven. Want zelfs twee jaar na de staatshervorming zijn de fiscale attesten van woonleningen nog altijd niet aangepast aan de nieuwe hypotheekfiscaliteit. Zo reiken banken ook dit jaar nog de achterhaalde modellen uit. Die bevatten niet enkel verwijzingen naar onbestaande wetsartikelen, maar erger nog, ze zijn door de vermelding van slechts één jaarbedrag aan intresten en kapitaalaflossingen niet bruikbaar voor wie in de loop van 2015 is verhuisd of de bestemming van zijn woning heeft gewijzigd.

Laat het duidelijk zijn: in de huidige omstandigheden kan de fiscus leningsuitgaven nooit correct – laat staan optimaal – vooraf invullen in de aangifte. De 3 miljoen Belgen met een hypothecaire lening worden met een kluitje in het riet gestuurd. Als de fiscus er niet meer in slaagt de aangifte van een hypothecair krediet te optimaliseren, hoe kan een leek dat dan, via eigen simulaties? En fundamenteler: wat te denken van een fiscaal systeem dat de maximalisatie van een belastingvoordeel afhankelijk maakt van 101 berekeningssimulaties of een toevalstreffer?