Wat nu met de vaccins tegen covid-19?

Naast het coronavaccin van Pfizer en BioNTech, blijkt het vaccin van het Amerikaanse farmabedrijf Moderna ook heel doeltreffend te zijn. Wat gebeurt er als die vaccins klaar voor gebruik zijn?

De verrassende aankondiging door Pfizer en BioNTech begin vorige week dat hun kandidaat-vaccin tegen covid-19 bij ruim negen op de tien gevaccineerde vrijwilligers covid-19 voorkwam, veroorzaakte ook in ons land een golf van opluchting en hoop na barre coronamaanden. Al snel volgde een tweede golf, ditmaal van ongerustheid. Want iedereen die hoopt op een vaccin, wou plots dat ene verdomd efficiënte vaccin van Pfizer en BioNTech. Alleen zullen er volgend jaar nooit genoeg van die vaccins beschikbaar zijn voor heel België. Bovendien groeit ook het besef dat dit vaccin een logistieke nachtmerrie dreigt te worden, omdat het aan een constante temperatuur van minstens min 70° moet worden getransporteerd en bewaard. Het vaccin van Moderna zou zes maanden aan min 20° kunnen bewaard worden en een maand in de koelkast, wat het een stevig voordeel oplevert ten opzichte van het vaccin van Pfizer en BioNTech.

Tijdige deals

Eerst en vooral: we kunnen op beide oren slapen. Er zullen ruim voldoende vaccins tegen covid-19 zijn om iedereen in te enten. De Europese ezel stoot zich geen tweede keer aan dezelfde steen. Na de tekorten van medisch beschermingsmateriaal tijdens de eerste golf, heeft de Europese Commissie er duidelijk een erezaak van gemaakt zich in de vaccinrace niet de kaas van het brood te laten eten. Het doembeeld van Amerikaans vaccinnationalisme zette het team rond Europees Commissievoorzitter Ursula von der Leyen ertoe aan tijdig deals te sluiten met vooraanstaande vaccinontwikkelaars. Dat maakt dat, terwijl er nog geen enkel vaccin op de markt is, de Europese Unie met een totale bevolking van bijna 448 miljoen al contracten op zak heeft met Johnson & Johnson (J&J)/Janssen Pharmaceutica om 400 miljoen mensen te kunnen vaccineren, met AstraZeneca/Oxford University voor 200 miljoen mensen, met Sanofi/GSK voor 150 miljoen mensen, en sinds midden vorige week ook met Pfizer/BioNTech, nog eens voor 200 miljoen mensen. Alleen al met de voor België voorbehouden portie van die felbegeerde Pfizer-vaccins zouden een kleine 4 miljoen mensen kunnen worden gevaccineerd. Bovendien heeft ons land zich ook ingeschreven voor een deel van de toekomstige vaccins van J&J/Janssen en AstraZeneca/Oxford.

En daarmee houdt het niet op, want de EU onderhandelt ook met onder meer het Amerikaanse Moderna voor aankopen van diens eveneens uiterst beloftevol vaccin. Moderna meldde maandag dat zijn experimenteel coronavaccin 94,5 procent effectief blijkt te zijn. Al is dat niet zo verwonderlijk omdat het dezelfde technologie gebruikt als Pfizer en BioNTech. Dat is de zogenaamde messenger RNA-technologie, waarbij een stukje genetisch materiaal cellen aanzet om een eiwit aan te maken dat typisch is voor het coronavirus. Dat eiwit moet dan bij gevaccineerden een afweerreactie van het immuunsysteem veroorzaken wanneer het virus echt aanvalt. Ook het Duitse CureVac gebruikt dezelfde technologie maar hinkt wat achterop in de ontwikkeling van zijn vaccin.

Weldra komen er overigens nog andere vaccinontwikkelaars met nieuws. Intussen worden al bijna vijftig vaccins getest op mensen. Onder meer van de vaccins van J&J/Janssen, AstraZeneca/Oxford en Sanofi/GSK wordt heel veel verwacht, en die hebben het voordeel dat ze op koelkasttemperatuur kunnen worden bewaard. AstraZeneca/Oxford heeft al laten weten dicht bij de eindmeet te staan.

Vaccinatiecampagne

De tweede bron van ongerustheid is de distributie en de toediening van het vaccin. Zoals zo vaak in ons land zijn de bevoegdheden daarvoor verdeeld: federaal staat in voor de distributie van de vaccins, en de gemeenschappen voor de toediening ervan. De onverhoopt sterke efficiëntie van het vaccin van Pfizer/BioNTech en het plotse besef dat de start van de vaccinatiecampagne met rasse schreden nadert, doen alle betrokken instanties in ons land even naar adem happen. Dat transporteconomen van de UAntwerpen vorige week in de media aan de alarmbel trokken om de druk op te voeren, is welgekomen. Ze stelden vast dat minder dan drie op de tien logistieke spelers zich voorbereid voelen op de verdeling van de vaccins. Eens te meer kunnen we een puntje zuigen aan Duitsland dat al veel verder staat in de voorbereiding van zijn vaccinatiecampagne. Gelukkig is het in deze nog geen vijf voor twaalf. De vaccinaties zullen allicht ten vroegste in maart kunnen starten. Pierre Van Damme, vaccinoloog aan de UAntwerpen, wijst er ook op dat de Vlaamse Vaccinatiekoepel al in actie is geschoten om een draaiboek uit te werken. Op federaal vlak moet een taskforce zich van die taak kwijten.

Cruciaal voor het uitwerken van de vaccinatiestrategie is het vastleggen van de pikorde. Wie krijgt voorrang bij het vaccineren? Dat wordt voer voor verhitte discussies de komende weken. Niet iedereen volgt de stelling van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) en onze eigen Hoge Gezondheidsraad om naast gezondheidswerkers – en andere essentiële beroepen – ook eerst 65-plussers en mensen vanaf middelbare leeftijd met zware onderliggende gezondheidsproblemen te vaccineren. Intussen is het volgens premier Alexander De Croo wachten op meer informatie over de werking van andere vaccins om te weten welke het meest geschikt zijn voor een of andere doelgroep. Risky business is dat, want die informatie zal nog geruime tijd op zich laten wachten en het zal snel wél vijf voor twaalf zijn.