Meer bilaterale dan multilaterale akkoorden in de maak

Het is tien jaar geleden dat de financiële en economische crisissen uitbraken. De economie trekt in vele regio’s weer aan, maar er blijven risico’s. Denk aan de hoge schuldengraad van overheden en bedrijven of geopolitieke hindernissen en de lage grondstoffenprijzen. Tegelijk verschuiven multilaterale akkoorden naar bilaterale afspraken, een uiting van groeiende afkeer van globalisering.

Na het debacle van de Tweede Wereldoorlog volgden internationale handelsakkoorden elkaar op. Denk aan de GATT (General Agreement on Tariffs and Trade) van 1948 dat in 1995 uitmondde in de Wereldhandelsorganisatie, oftewel de World Trade Organisation (WTO), die de internationale handel fors wilde stimuleren.

Wereldwijd zakendoen

Beschikbare middelen om de vrijhandel te stimuleren waren de verlaging van de invoertarieven, de afschaffing van eenzijdige handelsbelemmerende regels en de invoer van gelijke (spel)regels voor alle landen. Multilaterale handelsakkoorden zouden de liberalisering van de handel in de hand werken.

Een van de gevolgen was de globalisering die leidde tot een welvaartsstijging en een enorme daling in de consumptieprijzen, gekoppeld aan de afname van armoede in de groeimarkten. Keerzijde van de globaliseringsmedaille is dat productie in dure arbeidsintensieve sectoren verhuist van pakweg Noord-Amerika of Europa naar die groeilanden.

Populistisch verzet

Tegenwoordig gaan almaar meer stemmen op tegen die globalisering. Vrij verkeer van goederen, kapitaal en mensen kan bijzonder positief uitvallen, maar sommigen sluiten zich liever in de zekerheid van vroeger op. Niet toevallig vaak mensen die enkele jaren geleden hun job hebben verloren in traditionele industriële sectoren.

Zij willen de lokale economie beschermen en verzetten zich tegen de komst van migranten of vluchtelingen met het idee dat die jobs kunnen inpikken. Een dankbaar argument voor opportunistische politici om (her)verkozen te worden. Gelukkig boeken die populisten vooralsnog minder succes tijdens de (Europese) verkiezingen dan in de aanloop ervan werd gevreesd.

Flirten met de grens van globalisering?

Opmerkelijk is dat sommige landen, destijds voorstanders van vrijhandel, nu rabiate tegenstanders zijn. Omgekeerd werpt China zich op als voorstander en bewaker van wereldwijde economische samenwerking. Wellicht vanwege de protectionistische uitlatingen van de president van de VS. Maar toch blijft het land bijzonder protectionistisch.

Misschien botst de globalisering wel tegen haar grenzen aan. Maar terugkeren naar de eerdere toestand is complex en niet in het belang van de betrokkenen. Men kan zich natuurlijk beperken tot productie voor de eigen markt, maar voor het creëren van economische groei en vooruitgang zijn internationale uitwisselingen essentieel.

Wereldhandel op zijn retour

“Tot omstreeks 2008 waren er tal van multilaterale akkoorden, afgesloten op wereldniveau. Geen wonder dat rond die tijd de groei van de wereldhandel gemiddeld twee keer groter was dan die van de wereldeconomie. Sinds de financiële en de economische crisis is diezelfde wereldhandel enigszins op zijn retour. Tussen 2012 en 2016 is de groei zelfs afgenomen ten opzichte van die van de wereldeconomie. Toch maakte de wereldhandel in 2017 een mooie inhaalbeweging door een sterkere groei bij de opkomende landen en door een grotere vraag in Europa en de Verenigde Staten.”

Lees hier de andere artikels uit dit dossier.