“Zonder radicale staatshervorming blijft Vlaanderen knoeien”
René De Feyter was de eerste directeur van De Financieel-Economische Tijd. Hij heeft een uitmuntende helikoptervisie over het blad, de Vlaamse economie, Europa en de voordelen van een nieuwe staatshervorming. Een gesprek bij de start van een copernicaanse revolutie van De Tijd.
Onlangs tafelde de Denkgroep in De Warande met dertig deelnemers om amicaal zijn stichter-voorzitter René De Feyter (73) uit te wuiven. Remi Vermeiren, ex- KBC, neemt de voorzittershamer over. De Feyter was koloniaal ambtenaar, medewerker van het Studiecentrum voor de Expansie van Antwerpen, de eerste directeur en commentaarschrijver van De Financieel-Economische Tijd (de commerciële leiding en het redactionele werk vloeiden in het begin rimpelloos in elkaar over), en bestuurder-directeur van het VEV. Schrijven is een geliefd tijdverdrijf van René De Feyter. In Congo bedacht hij sketches, cabaret en theaterstukken voor de Vlaamse toneelkring van Stanleystad. Trends peilde naar zijn visie op Vlaanderen, Europa en de geboorte van De Tijd, nieuwe stijl.
TRENDS. U was een pionier met De Financieel-Economische Tijd. Vorige maandag transformeerde de krant tot een zesdagenblad. Hoe voelt dat?
RENÉ DE FEYTER. “Dat is een oude kwestie. Toen De Tijd in 1968 van start ging, was een van de belangrijke vragen of we vijf of zes dagen per week zouden verschijnen. Een tweede vraag luidde: maken we een namiddagkrant of een ochtendkrant? L’Echo de la Bourse was een vooravondkrant. We wilden L’Echo wegconcurreren uit Vlaanderen. Omdat de nadruk in het begin op de beurs lag – hoewel De Tijd van bij de start algemeen nieuws publiceerde – viel de keuze op vijf dagen.
“De vraag over vijf of zes dagen is in de loop der jaren geregeld teruggekomen. Ik ben weg uit de raad van bestuur van De Tijd sinds 2000 en ik ben nooit een grote voorstander van de zes dagen geweest. De Tijd zit en blijft zitten in een niche. We hadden geen zes dagen nodig want er waren andere middelen om dat op te vangen, bijvoorbeeld de bijlagen. Ik zag ook praktische bezwaren, maar altijd bleef de hunkering om een volwaardige krant te zijn, ook qua frequentie. Men gaat vandaag naar zes dagen, ook om financiële redenen. De oplage is niet slecht, maar ook niet goed.”
Kan De Tijd overleven als stand-alone?
DE FEYTER. “De aandeelhouders moeten bekijken of ze alleen verder kunnen.”
Waren Roularta Media Group en De Persgroep kandidaat-overnemers?
DE FEYTER. “De mogelijkheid om op te gaan in een groter geheel zie ik niet bij een Belgische groep, dus noch bij De Persgroep, noch bij Roularta, noch bij Concentra. Ik heb daar nooit vertrouwen in gehad en ik wist dat het geen garantie was voor het voortbestaan van De Tijd. Tegelijk was ik ervan overtuigd dat we een gespecialiseerde krant moesten blijven. We zaten in een goeie niche. Mits er een bundeling met gelijkaardige kranten in het buitenland kwam, was dat onze toekomst. De mislukking van de onderhandelingen met het Nederlandse HetFinancieele Dagblad vind ik nog altijd heel jammer.”
Wie kelderde die samenwerking?
DE FEYTER. “De meerderheid van de Nederlanders was tegen. De hoofdredacteuren wilden wel, grootaandeelhouder Sythoff niet. De aandeelhouders van De Tijd waren voor. Net voor ik vertrok, wilden diezelfde Nederlanders De Tijd kopen, dat was dus nooit de bedoeling. Samenwerking moest op voet van gelijkheid.”
Zijn De Tijd en L’Echo natuurlijke partners?
DE FEYTER. “Ik heb de ronde gedaan van alle aandeelhouders, Etienne Davignon incluis. Zij vonden het zogenaamd allemaal zeer interessant. Maar achter die vriendelijke woorden was de psychologische en emotionele kloof onoverbrugbaar.”
Ziet u de zes dagen met vertrouwen tegemoet?
DE FEYTER. “Als de zes dagen goed lopen, dan wordt De Tijd een veel duidelijker concurrent van De Standaard en De Morgen. In het vijvertje waar de drie vissen, zit misschien wat groei, maar nooit veel.”
Waarom bent u geen baron, na uw maatschappelijk belangrijke taken?
DE FEYTER ( lacht). “Dat is een heel goeie vraag. Men heeft het me nooit gevraagd en ik heb nooit de kans gekregen om neen te zeggen. Ik lig er niet wakker van. Voor het hof ben ik te radicaal Vlaams. Er was een periode dat het boterde tussen het VEV, mijzelf en koning Boudewijn en dat is niet blijven duren. Waarschijnlijk is de breuk mijn eigen schuld. Ik wou wel op audiëntie gaan en prins Albert ontvangen op het VEV, maar ik wou geen deel uitmaken van de omgeving van de vorst. Ik wou mijn onafhankelijkheid bewaren. Ik ben ooit eens uitgenodigd voor een diner bij de koning en liet weten dat ik in het buitenland zat. Als je één keer neen zegt, is het gedaan.”
Een economische sprong voorwaarts van Vlaanderen zonder verdere staatshervorming kan niet?
DE FEYTER. “Dat zou men moeten inzien. België telt twee economieën in één land en die kunnen zich vandaag niet volgens hun eigen ritme ontwikkelen. Vlaanderen wordt gefnuikt door de koppeling aan de specifieke eisen van de Waalse economie. Aan onafhankelijkheid denk je in je hart. Hoelang is het geleden dat men nog heeft horen spreken over fiscale autonomie? Dát hebben we nodig. Ik verkies het woord autonomie boven zelfstandigheid. Een baby die voor de eerste keer rechtop staat, is zelfstandig maar die kan niets. Autonomie – met daarin het woord nomos, de eigen wetten die gemaakt worden – is de kern.”
Hoe verklaart u de Vlaamse hersendood voor deze stelling?
DE FEYTER. “Omdat de verstandige mensen van Vlaanderen niet overtuigd zijn van de stelling of omdat de verstandige mensen daar niet over durven te spreken. Je gaat in tegen het establishment.”
Het rijke Vlaanderen neemt zijn verantwoordelijkheid niet op voor het armere Wallonië?
DE FEYTER. “Dat is quatsch. Ik wil mijn eigen wetten maken. Dat is geen egoïsme, dat is welbegrepen realisme en dan zullen we zien wat er met de solidariteit zal gebeuren. We hebben nooit gezegd dat we niet solidair willen zijn, we hebben wel altijd gezegd dat we er zelf over willen beslissen. Die solidariteit is trouwens een Europees probleem, dat is geen Belgisch probleem. Laat Europa dat oplossen.”
Het gaat al moeilijk genoeg tussen de burgers van één land. Zal het nog moeilijker worden binnen de Europese ruimte?
DE FEYTER. “Ik kijk naar de stukken van Europa die aanvullende hulp nodig hebben en daarvoor trek ik Europese middelen uit. Ik zeg niet dat de Vlamingen de Polen moeten helpen. De Europese middelen worden vanuit het centrum verdeeld na ernstig onderzoek.”
Domineert Europa in de publieke opinie? Iets doen voor Vlaanderen wekt tegenwoordig tegenkanting op.
DE FEYTER. “Dat is het argument van de Michels en de Verhoftstadts en de jongeren. De vennootschapsbelasting en de personenbelasting die moeten gesplitst worden, daarvoor heb je mensen nodig die dat kunnen uitleggen, die tonen dat het logisch en sociaal aanvaardbaar is. Waar blijft de nieuwe generatie van Leuvense economen?”
Was dat niet de rol van de Denkgroep in De Warande?
DE FEYTER. “Het was niet de bedoeling om grote studies te maken, maar om te bepleiten wat men vanuit een organisatie moeilijk kon zeggen. De Denkgroep moest een voorhoede zijn. Hij deed dat voor de verankering en de staatshervorming. Onder voorzitter Remi Vermeiren wordt de Vlaamse zelfstandigheid bestudeerd. Onze weerklank bij de publieke opinie was oké, maar er is de jongste vijf jaar weinig politieke weerklank. De Vlaamse liberalen hebben geen belangstelling voor de staatshervorming. Dat is een constante bij partijvoorzitter Karel De Gucht, premier Guy Verhofstadt en minister van Binnenlandse Zaken Patrick Dewael. Hun Vlaamse verpakking in de oppositie was niet meer dan dat: verpakking. Dat zie je in de feiten en in hun mentaliteit. Kijk naar het gesukkel met de Vlaamse buitenlandse handel. Waarom draait die vierkant? De mensen en de structuren zijn er. Hoeveel maanden geeft u Koen Allaert, de huidige topman Export Vlaanderen?”
De politici geven forfait in dit dossier?
DE FEYTER. “Daar heeft ook Luc Van den Brande ( CD&V) zich vergist door het buitenlandbeleid volledig naar zich toe te trekken. Daarna liet Patrick Dewael elk kabinet toe om zich met het buitenland bezig te houden. Bij hoeveel ministers zit de exportbevoegdheid vandaag? Dit is knoeiwerk.”
Ontbreekt niet de vraag van de ondernemingen naar een Flanders Export?
DE FEYTER. “Ondernemingen vragen maar één ding: goed geholpen worden. Of dat door de Vlaamse of de federale administratie gebeurt, maakt voor hen niets uit.”
Is het niet beter om de exportpromotie opnieuw in de handen van de privé-sector te stoppen? Het VEV/Voka, Unizo, Agoria enzovoort zouden toch een grotere rol kunnen spelen.
DE FEYTER. “Waarom niet, zoals in Catalonië. Als Koen Allaert mislukt, laat dan de publieke Vlaamse uitvoerpromotie vallen en schakel zoals vroeger VEV/Voka, Agoria, Unizo en anderen in.”
Had Patrick Dewael een verborgen agenda als minister-president?
DE FEYTER. “Dat weet ik niet. Wel weet ik dat De Gucht, Verhofstadt en Dewael uitsluitend werken aan hun eigen macht. Als er iets is dat voor hun eigen macht goed uitkomt, dan zullen ze daar alles voor doen.”
Nemen ze afstand van een Vlaamse traditie die ook bestond bij de liberalen?
DE FEYTER. “Ver terug in de geschiedenis bestond die traditie. Bij Patrick Dewael zit er zelfs een minachting voor Vlaanderen in. Een Vlaamse minister-president die plots naar boven trekt – of wat hij als boven aanziet – en prompt daarna zegt dat de Vlaamse administratie nergens op lijkt… Allez, kom.”
Zijn de slappe liberalen een weerspiegeling van een bredere maatschappelijke afkeer van staatshervormingen? Want die zijn ingewikkeld, technisch, verontrustend?
DE FEYTER. “De gewone kiezer was nooit geïnteresseerd in een staatshervorming. Maar politiek bedrijven is niet alleen inlossen wat de gewone kiezer wil. Op een enquête over fiscale autonomie komen geen antwoorden; dat boeit de burger niet. Dat belet niet dat de politieke leiders daarover moeten durven na te denken en initiatieven moeten durven te nemen.”
De politieke desinteresse kleurt af op andere spraakmakers, in de media bijvoorbeeld.
DE FEYTER. “Ja, en je kunt dat negatief of positief bekijken. De positieve kijk is dat je een rustpauze nodig hebt. Er was een periode dat Vlaanderen snel autonomer werd en het wordt tijd om opnieuw in gang te schieten.”
Wees Ford Genk op de zwakte van Vlaanderen?
DE FEYTER. “Ik twijfel of het zo erg is in Vlaanderen. Het is niet omdat dingen samenvallen, Ford Genk en tegelijkertijd Real Software, dat er storm is. Met veel ondernemingen gaat het goed. Kijk voornamelijk naar de middelgrote ondernemingen.”
De Franstalige vleugel van het ABVV verzet zich tegen de resultaten van de federale werkgelegenheidsconferentie omdat die te Vlaams zijn. Zet dat de mensen aan het denken?
DE FEYTER. “Wel, ik hoop dat. Als je Elio Di Rupo bezig hoort, dan kun je je afvragen of er nu niemand is in Vlaanderen die zegt: man, dat kan niet.”
Speelt Wallonië met vuur?
DE FEYTER. “Ik hoop dat, ik hoop dat.”
Bent u radicaler geworden in de kwestie van de Vlaamse onafhankelijkheid?
DE FEYTER. “Dat groeit mee. In 1953 mocht je het woord federalisme niet uitspreken. Het is een sui generis-zaak. Met Brussel moet je iets doen, met de situatie van Europa in Brussel ook. Je komt terug op de grootste autonomie waarvoor het VEV systematisch pleitte, dus op een Vlaanderen dat bevoegd is voor alles behalve voor de zaken waarvoor Europa bevoegd is. Noem dat wat je wil: confederalisme, gedeelde soevereiniteit, independentisme. De etiketten interesseren mij niet.”
Bestaat België in 2025 nog?
DE FEYTER. “Dat denk ik wel. Hopelijk is de inhoud van België dan gereduceerd tot de verbinding met Europa. Een liaison office. Zolang Frankrijk en Duitsland bestaan, zal België bestaan en je hebt België nodig omwille van Europa.”
Europa zal een autonoom Vlaanderen niet aanvaarden?
DE FEYTER. “Ik heb altijd gehoopt op en gepleit voor een Europa van de regio’s, maar ik geloof er niet meer in. Ik geloof wel in het belang van de constitutionele regio’s. Die hebben een belangrijke taak binnen Europa, hetzij rechtstreeks of onrechtstreeks met de Europese instanties. Het Europa van de regio’s zal niet slagen omdat de grote landen dat niet willen. Dus wat kun je dan doen? In eigen land zoveel autonomie verwerven als mogelijk en daarop wend je het Belgische geheel aan om in Europa goed te scoren.”
Blijft nog de eeuwige kwestie van Brussel.
DE FEYTER. “Ik vind Brussel vandaag voor de Vlamingen zo slecht niet. Het enige alternatief is een Europees alternatief en daar heb ik altijd in geloofd. Brussel als Europese hoofdstad, een schema à la Washington.”
Is paars onoverwinnelijk?
DE FEYTER. “Ik hoop dat de kiezers verstandiger worden. Het is niet in juni 2004 maar in 2007 dat het moet gebeuren, op federaal vlak. De coalitie zou daar moeten vallen en het ziet er niet goed uit. ( heftig🙂 We moeten de CVP opnieuw uitvinden en dat zit er nu niet in. Een christen-democratische revolutie zoals in Duitsland en Nederland met Helmut Stoiber of Jan Peter Balkenende komt er hier niet. En als dat zo is, dan krijg je een bevestiging van de huidige coalitie.”
Is Louis Michel een nefaste politicus voor Vlaanderen?
DE FEYTER. “Ongetwijfeld. Dat wordt onvoldoende hardop gezegd. De vrije gedachte zit in Vlaanderen onder de korenmaat.”
Is de Vlaamse reflex bij de vakbonden weg?
DE FEYTER. “Met Willy Peirens werkte het VEV samen voor Vlaanderen. Onder zijn opvolger is het Vlaamse ACV in slaap gevallen.”
In de jaren zeventig kenden de politici, de ondernemers en de syndicalisten de werkelijkheid van de collaboratie, de repressie en bestond er enig begrip. Is de verdraagzaamheid voor en de kennis van de Vlaamse emancipatie vervluchtigd?
DE FEYTER. “Dat kan spelen. De Vlaamse Beweging zou zich vandaag moeten toespitsen op het afwerken van de staatshervorming en ze doet dat niet, omdat de mensen die de traditionele Vlaamse Beweging leiden te oud zijn geworden. Vroeger had je Bekende Vlamingen onder de Vlaamse Bewegers. Vandaag niet.”
Frans Crols
“Bij hoeveel ministers zit de exportbevoegdheid vandaag? Dit is knoeiwerk.”
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier