Als Belfius verkocht wordt, zal de Spaanse Banco Santander op de eerste rij van kandidaat-overnemers staan. Nochtans heeft de grootste consumentenbank van de eurozone zelf ook best wat problemen.
Op 9 september 2014 overleed de 79-jarige Emilio Botin aan een hartaanval. Botin was sinds 1986 bestuursvoorzitter van Banco Santander. In drie decennia vormde hij de Spaanse bank om van een regionale kredietinstelling tot een globale financiële speler en de grootste consumentenbank van de eurozone.
Amper 24 uur na het overlijden van Emilio Botin nam zijn dochter, Ana Patricia Botin, de taak van haar vader over. Daarmee kwam niet alleen de vierde generatie aan het roer, Ana Botin werd ook de eerste vrouw aan het hoofd van een belangrijke Europese bank. Botin is door de wol geverfd in het bankwezen. Ze startte haar carrière bij JP Morgan, maar werkte vooral voor Santander. Sinds 2002 stond ze aan het hoofd van Banesto, en in 2010 trok ze naar Londen om Santander UK te leiden.
Onafhankelijke leiding
Dat met Ana Botin alles bij het oude zou blijven, bleek evenwel een misrekening. Vorige week zette de 53-jarige Spaanse de CEO van Santander, Javier Marin, aan de deur. Marin was een jarenlange vertrouweling en medestander van haar vader geweest tot hij twee jaar geleden tot CEO werd benoemd. Dat paste in de cultuur van Santander, waar de bestuursvoorzitter, Emilio Botin dus, de man was die aan de touwtjes trok terwijl de CEO de facto als een operationeel directeur fungeerde.
Investeerders en analisten hadden al een tijdje kritiek op het gebrek aan onafhankelijke leiding en aan corporate governance bij Santander. Zij vonden dat Botin te veel te zeggen had en dat de raad van bestuur te veel naar zijn pijpen danste. Daar had zijn dochter duidelijk oren naar. Marin wordt als CEO opgevolgd door Jose Antonio Alvarez, die de voorbije tien jaar CFO was, het vertrouwen van de markten geniet, en de bank door en door kent. Voorts werd de raad van bestuur uitgebreid met drie onafhankelijken. Daardoor zijn de onafhankelijke bestuurders (9 op een totaal van 15) voortaan in de meerderheid. Bovendien is een op de drie bestuurders een vrouw, een cijfer dat geen enkele andere grootbank haalt.
Internationale groei
Ana Botin is duidelijk van plan haar stempel op Santander te drukken. Niet dat ze helemaal komaf wil maken met de verwezenlijkingen van haar vader. Onder Emilio Botin is Santander uitgegroeid tot een internationale bankengroep met belangrijke activiteiten in de eurozone, het Verenigd Koninkrijk, de VS en Zuid-Amerika (zie kaart). Dankzij de geografische expansie bleek de bank in 2008 minder kwetsbaar dan andere Spaanse banken voor de spanningen in de eurozone en voor de crisis op de Spaanse vastgoedmarkt.
Een van de meest geslaagde overnames van Emilio Botin was die van het Braziliaanse Banespa in 2000. Santander was bereid 3,6 miljard dollar op tafel te leggen voor Banespa, een bedrag waarmee Botin zich de spot van de hele financiële wereld op de hals haalde. 3,6 miljard bleek drie keer zoveel als andere kandidaat-overnemers wilden betalen. Santander werd publiekelijk geridiculiseerd, maar vandaag zijn de Braziliaanse activiteiten goed voor 23 procent van de groepswinst, meer dan de winstbijdrage van het belangrijke filiaal Santander UK (17 %) en een pak meer dan die van de Spaanse activiteiten (7 %).
Toen Emilio Botin in 1986 zijn vader opvolgde als bestuursvoorzitter was Banco Santander nog een regionale bank. In 1994 en 1999 volgden de overnames van respectievelijk Banesto en Banco Central Hispano, waardoor Grupo Santander de marktleider in Spanje werd. Later volgden acquisities in Groot-Brittannië (onder meer Abbey National), Brazilië, Chili, Mexico en de VS (Sovereign Bank of America). De laatste jaren werd vooral geïnvesteerd in expansie in Duitsland en Polen (onder meer via de aankoop van KBC’s filiaal Kredyt Bank in Polen).
Santander was ook de enige overnemer van een stukje van ABN Amro die er beter van werd. Terwijl Fortis en RBS in 2008 kopje onder gingen in hun poging de overname gefinancierd te krijgen, koos Santander ervoor enkel de goed draaiende Braziliaanse activiteit van ABN Amro (Banco Real) over te houden. De omstreden Italiaanse bank Banca Antonveneta, die ook bij Santander terechtkwam, werd meteen weer van de hand gedaan. In amper enkele dagen leverde die desinvestering Santander een meerwaarde van 2,4 miljard euro op.
Strategisch bleef de Spaanse bank consequent haar missie als consumentenbank getrouw. Dat ze vaak als een klassieke bread-and-butterretailbank wordt afgeschilderd, beschouwen ze bij Santander als een compliment. Vorig jaar kwam driekwart van de groepswinst van klassiek retailbankieren. Daardoor was de bank in de jaren 2000 ook veel minder dan haar Spaanse concurrenten actief als financier van vastgoedprojecten.
Zwakke kapitaalbuffers
Maar het is niet omdat de bank zonder kleerscheuren door de financiële crisis van 2008 en de eurozonecrisis van 2011 kwam, dat ze geen varkentjes te wassen heeft. Integendeel, Santander mag dan een van de grootste financiële instellingen van Europa zijn, ze kampt met zwakke kapitaalbuffers. “Dat wordt de volgende uitdaging voor Ana Botin”, zegt een analist. “Ze moet het dividendbeleid aanpassen zodat de bank meer winst kan reserveren om de kapitaalbuffers te versterken.”
Wat is er precies aan de hand? De overleden Emilio Botin had zich geëngageerd jaarlijks een dividend van 0,60 euro uit te keren, ook al stond de winst de voorbije jaren onder druk. Dat was enkel mogelijk doordat meer dan 80 procent van de aandeelhouders koos voor een uitkering in aandelen in plaats van in cash. Op een uitkering onder de vorm van aandelen (het zogenaamde scrip dividend) moet in Spanje geen belasting of voorheffing worden betaald. Daardoor kan Santander meer dividend uitkeren dan de bank aan winst genereerde. Vorig jaar was de dividenduitkering anderhalf keer zo groot als de winst per aandeel, en in 2012 overtrof ze de winst zelfs drie keer.
De Spaanse centrale bank wil die praktijk echter een halt toeroepen. Door te kiezen voor een uitkering in aandelen hebben de aandeelhouders de bank nochtans toegelaten meer winst opzij te zetten. Maar die kapitaalversterking staat helemaal niet in verhouding tot de verwatering van de winst als gevolg van de uitgifte van nieuwe aandelen. Als de aandeelhouders op een gegeven moment massaal zouden kiezen voor een uitkering in cash, kan de bank in zware problemen komen, beseft de toezichthouder.
Een andere Spaanse bank (BBVA) die dezelfde praktijken huldigde, heeft al beslist het mes te zetten in het dividend en te evolueren naar een cash only-dividend. De verwachting is dat Santander dezelfde bocht zal moeten nemen. Dat zal de bank geen applaus van investeerders opleveren, maar een alternatief is er niet.
De kapitaalbuffers van Santander zijn relatief zwak. De Spaanse bank zal tegen eind dit jaar een core Tier 1-ratio (Bazel III fully loaded) van 8,5 procent hebben, dat is minder dan veel andere Europese grootbanken. Op de stresstesten van de ECB hield Santander een buffer van 7,3 procent over, ook dat is minder dan gemiddeld. Het probleem van Santander is dat kapitaalversterking en een hoger cashdividend niet hand in hand gaan.
Belofte breken
Van Ana Botin wordt met andere woorden verwacht dat ze de belofte van haar vader breekt. De dividenduitkering moet snel naar beneden zodat de bank haar kapitaal kan versterken. De benoeming van een nieuwe CEO en van drie nieuwe bestuursleden met wie ze een band heeft, lijken een eerste stap in die richting. Een sterker en onafhankelijker bestuur kunnen dergelijke beslissing vergemakkelijken en versnellen.
Dat Ana Botin op die manier de politiek van haar vader verloochent, zal ze erbij nemen. De dame heeft nog een appeltje te schillen met hem, ook al zal dat dan postuum moeten gebeuren. In 1999, toen ze al opgeklommen was tot vicevoorzitter van Santander, werd haar veelbelovende carrière abrupt onderbroken. Het feit dat ze voorbestemd leek om de leiding van Santander van haar vader over te nemen, dreigde de fusiegesprekken met Central Hispano te doen mislukken. Om de overname niet te bemoeilijken, dwong Emilio Botin zijn dochter ontslag te nemen.
Drie jaar later maakte ze haar comeback en nam ze de leiding over Banesto. Maar volgens kennissen van de familie was er een diepe wonde geslagen waar dochterlief een levenslang litteken aan overhoudt. Ze heeft het haar vader naar verluidt nooit vergeven dat hij haar offerde om de zakelijke deal niet in het gedrang te brengen.
PATRICK CLAERHOUT
Een van de meest geslaagde overnames van Emilio Botin was die van het Braziliaanse Banespa in 2000.
Als de aandeelhouders van Santander massaal zouden kiezen voor een uitkering in cash kan de bank in zware problemen komen.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier