Zielen te koop

Nieuwe regels maken het mogelijk persoonlijke gegevens te verkopen.

“De natuurlijke staat van informatie is vrijheid”, zegt een baas uit Silicon Valley in The Circle, een roman van Dave Eggers uit 2013. Het leven bootst echter niet altijd de kunst na. Ondernemers en beleidsvormers nemen de manier waarop mensen informatie delen met bedrijven die er een flinke cent aan verdienen stevig onder de loep, en ze vragen zich af of er geen betere manier is. In 2014 werpen nieuwe regels en start-ups de traditionele benadering van de private levenssfeer omver. De burgers worden aangespoord om een economische waarde op hun persoonlijke gegevens te kleven, en daar effectief een markt voor te creëren.

De grootste verandering brengt een bijgewerkte versie van de privacyregels van de Europese Unie: politieke koehandel in 2014 leidt tot een nieuwe richtlijn in 2015. Consumenten krijgen dan wellicht recht op ‘gegevensdraagbaarheid’. Daarmee kunnen mensen de informatie die een onderneming over hen verzameld heeft, opvragen in een vorm die hen in staat stelt om ze te verkopen aan een andere firma.

De gevolgen kunnen enorm zijn. Een onderneming als Amazon moet dan de lezersvoorkeuren die ze gebruikt om producten aan te bevelen, overhandigen aan haar klanten. Die kunnen ze te gelde maken bij een concurrent als Barnes & Noble.

Er zijn twee redenen om zo’n maatregel te rechtvaardigen. Ten eerste luidt het argument dat individuen de bron zijn van de informatieschat en dat die hen dus moet toebehoren. Ten tweede heeft de berg informatie een waarde die in hoofdzaak ingepikt wordt door de onderneming. Door de draagbaarheid van de informatie, zo zeggen de voorstanders, moeten de firma’s hun bedrijfsmodel aanpassen om de consumenten meer waarde te bieden.

Een aantal ondernemingen bereiden in 2014 hun intrede op de nieuwe markt van de persoonlijke gegevens voor. De Britse starter Handshake wil gegevens van mensen — bijvoorbeeld de gps-gegevens van hun smartphone — inzamelen om ze te verkopen aan ondernemingen die snakken naar data, zoals retailers. Handshake treedt op als makelaar. Het neemt een commissie als het de opbrengst verdeelt over diegenen die hun informatie bijgedragen hebben.

Ook het Amerikaanse Enliken en het Britse Mydex ogen naar die markt. Handshake en Mydex slaan daarbij munt uit de Britse wet op ‘midata’. Ze roept de banken, operators van mobiele telefonie en energiebedrijven op gegevens te delen met de consumenten. In de VS is Acxiom, een verkoper van persoonlijke gegevens, in september 2013 begonnen met mensen toe te laten hun gegevens te raadplegen en te verbeteren.

In een rapport van het Wereld Eco-nomisch Forum worden persoonlijke gegevens een ‘nieuwe categorie van activa’ genoemd en in een studie van de Boston Consulting Group staat dat de markt in Europa tegen 2020 kan oplopen tot 1 biljoen euro. Al zijn de individuele opbrengsten miniem: de meeste gegevens — zoals leeftijd, geslacht of adres — zijn per persoon minder dan een cent per stuk waard.

En wat als mensen beslissen hun gegevens achter te houden? Door te weigeren ze te delen, wordt anderen hun waarde ontzegd. “Steel ik dan niet van mijn medemensen?”, vraagt de protagonist in The Circle. “Inderdaad”, antwoordt de baas, “privacy is diefstal.”

De auteur is dataredacteur van The Economist

KENNETH CUKIER