Zicht op 2000 De naakte keizer

Dit jaar bracht Style geregeld Belgische opiniemakers rond de tafel. Nauwgezet auskulteerden ze het wel en wee van dit fin de siècle. Nu werd hun stoel ingenomen door lezers. Die een verrassende diagnose aandragen. “Ik werk, dus ik ben. Wie zijn job verliest, is zijn identiteit kwijt. ” Of nog : “Er heerst een verpletterende onzekerheid. ” En : “Er is niets meer om tegen te rebelleren. “

LUC DE DECKER

FOTO’S : GERALD DAUPHIN

De zelfverzekerde tenoren van de glazen bol, Nostradamus en Faith Popcorn, zaten niet aan de dis. Het trio geselekteerde Style-lezers kneedt zijn visie op de volgende eeuw uit de tastbare signalen die het vandaag registreert. Hun blik is nuchter, pragmatisch en spits. Meteen buitelt een eerste algemene konklusie van de tafel : de nakende eeuwwende wordt niet omzwachteld door romantische tierlantijnen.

Versplintering

Inge Huyseghems : Op zich stelt het jaar 2000 niets voor. In sommige kulturen hanteert men andere jaartallen. Dat zegt voldoende. Maar we verzeilden wel in een merkwaardige periode. Een robotfoto van deze tijd ? Ik trek twee tot drie omtreklijnen. Ten eerste : de zekerheden zijn weg. Ten tweede : er heerst ontzettend veel angst. Waarschijnlijk hangt de derde contour daarmee samen : een wijdverbreide agressie.

Inge De Clerq : Het verschil met vroeger ? Toen leek alles duidelijk. Er waren normen die iedereen kende. Daartegen werd weliswaar gerebelleerd, maar het was tenminste duidelijk waartegen je je verzette. Nu is er niets meer om tegen te rebelleren. Vandaar allicht het je-m’en-foutisme dat we nu vooral bij de jeugd terugvinden.

Koen Maes : Ik ben niet zo pessimistisch over de jeugd. Als leraar zie ik ook jongeren die positief reageren op alles wat op hen afkomt. Ze zoeken nog wel, maar niet meer in een eensgezinde massa. Er zijn nu vele kleine koherente groepen. Dat fenomeen merken we ook bij volwassenen. Het is de onmiskenbare uiting van de versplintering en de individualizering. Men heeft geen houvast meer en zoekt dan maar in klein verband naar een uitweg. Desnoods toont men op nefaste wijze dat men bestaat. Denk maar aan het hooliganisme.

Inge De Clerq : Wij waren idealistischer. We verwierpen veel, maar we bouwden tegelijkertijd een alternatief op. We geloofden dus nog in een gemeenschappelijk streven. Dat is er vandaag niet meer. Nu rest alleen het destruktieve.

Koen Maes : Dat is een reaktie op de overvloed van prikkels en informatie. Het probleem daarbij is dat die diverse inlichtingen elkaar zelfs tegenspreken of dat ze zeer snel veranderen. Er is geen richtlijn meer. Hoe vaak gebruiken we zelf niet het woord misschien ?

Wegzappen

Inge Huyseghems : Er heerst een verpletterende onzekerheid. Als je je niet zeker voelt, kan je ook geen zekerheid geven. Dat moeten kinderen goed aanvoelen. Met het verdwijnen van de zekerheden, ging ook het vertrouwen in elkaar, in de job en wat al niet meer teloor.

Koen Maes : We moeten de oorzaak nagaan. Dan kom ik opnieuw terecht bij de stortvloed aan informatie, terwijl er geen filter meer is om dat nieuws te duiden en in een relevante kontekst te plaatsen. Vanzelfsprekend luidt de vraag dan : wie zal er voor die filter zorgen ?

Inge De Clerq : Door dat nieuwsbombardement krijgen jonge mensen telkens weer een bevestiging van het negativisme. Ze zijn hun realiteit nog aan het vormen. Hoe zal die eruit zien ?

Koen Maes : Nochtans mogen we het negatieve niet wegfilteren. Vroeger kregen kinderen hun portie gruwel in sprookjes. Die moesten waarschuwen dat de wereld niet zo onschuldig is. Nu krijg je geweld in het tv-journaal. Ik heb twee kinderen (van 11 en 9 jaar) en heb me lang de vraag gesteld of ik voor hen niet moet wegzappen bij harde nieuwsbeelden. Dat doe ik niet, maar ik geef er wel uitleg bij.

Inge Huyseghems : De onzekerheid knaagt ook bij volwassenen. Dat gaat lang niet uitsluitend over ideologische richtlijnen of maatschappelijke normen. Het uit zich ook in konkrete twijfels en angsten. Neem nu het pensioen. De meeste volwassenen met een goede job leven in een zekere weelde. Maar wat zal er binnen enkele decennia gebeuren als de pensioenkassen leeg zijn ?

Inge De Clerq : Angst doet sparen. Kijk maar naar de jongste staatslening. Op hetzelfde tijdstip gaf de Vlaamse regering al even suksesvol de deelbewijzen uit voor Serviceflats Invest.

Lege dozen

Koen Maes : Waarschijnlijk heeft het gebrek aan richtingaanwijzers ook te maken met het verdwijnen van riten. Onze maatschappij kent zelfs geen echte overgangsrite meer van jeugd naar volwassenheid. In die zin was het afschaffen van de militaire dienstplicht een gemiste kans. Begrijp me niet verkeerd : ik ben biezonder blij dat die verplichting wegviel. Alleen hebben we de kans gemist om voor elke jongere, zowel jongens als meisjes, een burgerdienst in te richten. Een half jaar zou al meer dan voldoende zijn. Men zou er kunnen werken in een milieu dat vooral ver van het eigen bed ligt. Zo zou er weer een overgang tussen onderwijs en job komen. In dezelfde sfeer heb ik nog een voorstel : alle jongeren zouden de kans moeten krijgen om enkele weken met vakantie te gaan, niet in een SSS-formule (sun-, sea-, sex-toerisme), maar werkzaam in een volkomen andere omgeving. Zo kunnen de ooglappen wegvallen. Jongeren zouden aangespoord kunnen worden om zelf initiatief te nemen en waarden te zoeken. Men moet hun kansen geven om tot een ander gedrag te komen.

Inge De Clerq : Rituelen zijn belangrijk en ik heb het dan over profane riten. Dat heb ik al gevoeld toen ik op de Steiner-school zat. Elke maand leefden we toe naar een feest. Zo’n evenement kan zeer positief ingevuld worden. Opgroeien in een Steiner-school was een voorrecht. We werden opgevoed om te leren nadenken en vervolgens zelf waarden te vormen. Vandaag stel ik echter vast dat deze wereld volgestouwd zit met prikkels, maar het gaat om lege dozen.

Kansen nemen

Inge Huyseghems : Gelukkig leven velen nog ergens naartoe. Als je dynamisch bent en zelf de stap naar een nieuwe job zet en een carrière voor ogen houdt, bouw je wel degelijk waarden op.

Inge De Clerq : In buurten als de Seefhoek vind je zulke idealen niet.

Koen Maes : Het gaat niet om het milieu, maar om het krijgen van kansen.

Inge De Clerq : Niemand krijgt zomaar kansen. Je moet wel opvoeden om iemand in staat te stellen dat hij kansen leert nemen.

Inge Huyseghems : Velen nemen juist die kansen niet meer te baat. Er is bijvoorbeeld nog heel wat werk. Maar velen willen niet zoeken of verliezen de moed om verder te streven.

Koen Maes : Dat zie ik anders. Een job vinden is een vreselijk probleem. Al moeten we er inderdaad rekening mee houden dat een groep werklozen geen werkzoekenden meer zijn, zo toont een recente Leuvense studie aan.

Inge De Clerq : Die ontmoediging kan omslaan in negativisme. Spijtig genoeg zien we dat vaak bij de jeugd. Ik ken groepen die gewoon niets meer uitrichten. Als er dan al iemand eens een initiatief neemt, krijgt hij van zijn verveelde vrienden meteen de vraag : Waarom zoveel moeite ?

Verloren eer

Inge Huyseghems : Men mag niet alleen jongeren iets verwijten, men moet veeleer het proces van de ouders maken. Ouders laten verstek gaan in de opvoeding. Er is geen moeder aan de haard meer en dat hoeft ook niet (ik kies daar momenteel ook niet voor). Maar dan moet je wel konsekwent blijven. Als je kinderen wil, moeten zowel de vader als de moeder er tijd voor willen nemen.

Inge De Clerq : Maar wie mag er konkreet voor de kinderen en het huishouden zorgen ? Ondanks alle maatschappelijke veranderingen, heeft de vrouw nu gewoon een dubbele taak. Vrouwen zijn nog nooit zo slecht af geweest als vandaag.

Inge Huyseghems : Er worden gewoon geen keuzes meer gemaakt. Iedereen wil alles.

Inge De Clerq : Het gaat echter niet alleen om geld. Vele werkende vrouwen zouden even goed kunnen thuis blijven in financieel opzicht, omdat hun man genoeg verdient. Maar vergeet niet : ik werk, dus ik ben. Buiten de job vindt men geen eigenwaarde, geen zelfontplooiing meer. Wie zijn baan verliest, is zijn identiteit kwijt.

Koen Maes : Vraag is over welke waarden het gaat. We hebben geen nood meer aan een absolute norm zoals in het ancien régime, maar wel aan positieve voorbeelden.

Prestatiemaatschappij

Inge De Clerq : Deze tijd krioelt van de paradoksen. Het einde van de ideologie werd geproklameerd, maar we zoeken waarden. Iedereen wil zelfstandig zijn, individualistisch, maar tegelijk zoekt men voorbeelden. Met de job en de carrière hoopt men de stress op. Daartegenover staat een zucht naar vrije tijd. Men wil eruit. Dat is de zoektocht naar het geluk.

Koen Maes : Bewust vrije tijd kunnen nemen, is een voorrecht dat men zich zowel materiaal als mentaal niet noodzakelijk kan veroorloven.

Inge De Clerq : Helaas loopt er een diepe financiële kloof die ons alsmaar sterker naar een duale maatschappij leidt.

Inge Huyseghems : In de informatiemaatschappij, waarin we nu terechtkomen, bepaalt kennis de kloof tussen arm en rijk.

Koen Maes : De breuklijn wordt niet alleen in eigen land, maar ook mondiaal steeds breder. Dat kan leiden tot botsingen en zelfs tot een wereldoorlog. En welke leidersfiguur wil er niet van profiteren ?

Inge De Clerq : Ondertussen evolueren we hier naar Japanse toestanden, naar de absolute prestatiemaatschappij. Dat leidt tot zo’n opeenstapeling van stress, dat zelfs kinderen de druk niet meer aankunnen en zelfmoord plegen. Kijk maar naar Japan. Ik verkies een harmonieuze samenleving waar iedereen een basisinkomen geniet. Nu creëren we een maatschappij waarin de rijken hun angst afkopen. Tegelijkertijd zien ze in dat ze ook zelf geleefd, gekonsumeerd, gemanipuleerd worden. Maar daartegenover staat een nieuwe hyperaktuele reflex : dat weten we allemaal, maar we geven het niet toe. Anders houden we niets meer over.

Stuiten we dan toch op een vetrouwde parabel ? De keizer draagt geen kleren. Maar spreek dat vooral niet uit of we konstateren onze eigen naaktheid.

Inge Huyseghems : “In de informatiemaatschappij, waarin we nu terechtkomen, bepaalt kennis de kloof tussen rijk en arm. “

Inge De Clerq : “Vrouwen zijn nog nooit zo slecht af geweest als vandaag. “

Koen Maes : “De mondiale breuklijn tussen rijk en arm verbreedt onrustwekkend. Daaruit kan een wereldkonflikt voortspruiten. “

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content