Wordt Europa speeltuin voor opkoopfondsen?

Joop de Vries zoekt uit welke krachten de Europese Unie doen afstomen op een lusttuin voor kapitaal, een solidair fort of vernieuwing op maat van de mens.

Eén op de tien CEO’s ziet private equity als een bedreiging voor zijn bedrijf. Dat bracht een enquête van consultant KPMG in Nederland zopas aan het licht. In 2006 spendeerden investeringsfondsen bijna 25 miljard euro aan de aanschaf van Nederlandse bedrijven. Volgens de ene zijn de opkoopfondsen de ridder op het witte paard die het bedrijf of zelfs de nationale economie komt redden, volgens de andere vreten ze als gulzige sprinkhanen de hele regio kaal.

Hoe u de rol van investeringsfondsen ziet, ontmaskert uw politieke voorkeur. Beschouwt u hen als pak-de-poen-en-vluchtartiesten, dan behoort u beslist niet tot de doorzetters. Zo noemt Joop de Vries de mensen die het leven bekijken als een race. “Voor hen is het leven een ladder waarop iedereen kan zien hoe ver hij gekomen is en hoe ver hij nog te gaan heeft.” Doorzetters verslinden How to succeed in life-boeken. In hun ogen zijn personeelsleden geen medewerkers, maar human resources die in het belang van de organisatie gemanaged worden, net als andere resources.

In zijn uitvoerige en vaak ook uitwaaierende studie Wiens Europa wint? plaatst Joop de Vries die doorzetters naast twee andere typen van mensen die hij in Europa aantreft: lotgenoten en voortrekkers. Het leven van lotgenoten draait niet in de eerste plaats om geld en succes, maar om de mensen in hun directe omgeving. “Lotgenoten zijn zich er sterk van bewust dat mensen wederzijds van elkaar afhankelijk zijn.” Solidariteit is geen ijdel begrip. Dat hoeft het ook niet te zijn voor voortrekkers, al staan zij wel op persoonlijke autonomie. Zij vormen de progressieve elite die de eigen koers volgt en zich richt op zelfontplooiing. The Rise of the Creative Class van Richard Florida (2004) is hun bijbel. Het gaat hen echter niet alleen om beloning (zoals bij doorzetters), maar ook om de zin van het werk. Soms nemen ze ook gewoon tijd voor zichzelf.

De Vries trof de drie types aan in álle landen van de Europese Unie. De scheidingslijnen van opvattingen en waardepatronen lopen niet langer mooi parallel met de nationale grenzen. Spreken over pakweg dé Fransman of dé Duitser heeft dus geen zin meer, al kennen enkele landen nog dominante groepen. Met die drie types bouwt Joop de Vries, die jarenlang scenarioplanner was bij Shell en dat werk nu voortzet bij onderzoeksinstituten in Parijs en Heidelberg, drie scenario’s op van het Europa in de nabije toekomst.

Volgens De Vries kan de Europese Unie nog drie richtingen uit. Primo: de doorzetters stuwen Europa naar een Free is Fair-scenario. De overheid moet zoveel mogelijk terugtreden. Het geld van de opkoopfondsen en co. krijgt vrij spel. Secundo: de lotgenoten trappen op de rem van de ongebreidelde vrije markt en installeren een Shared Destinywereld. De welvaartsstaat wordt in ere gehouden. Tertio: de voortrekkers kiezen voor Metamorphosis. Zij gáán voor zichzelf en vernieuwing, maar gooien gemeenschappelijke doelstellingen niet overboord. Niet alles is te koop.

Joop de Vries, Wiens Europa wint? – Drie scenario’s van de Europese samenleving. Business Contact, 353 blz., 27,50 euro.

Luc De Decker