Wie wordt het volgende Argentinië?

In het beste geval gaat Zuid-Amerika opnieuw een middelmatig jaar tegemoet. In het slechtste geval zinkt het hele continent net als in de jaren tachtig weg in een regelrechte schuldencrisis.

Ook op politiek vlak belooft het jaar in Zuid-Amerika met heel wat onzekerheid te beginnen. Begin 2003 zal Luís Inacio Lula da Silva, een voormalige vakbondsleider van de linkse Arbeiderspartij, geïnstalleerd worden als president van Brazilië. Daarmee komt een symbolisch einde aan twee decennia van conservatieve hegemonie op het continent. 2003 zal gekenmerkt worden door heel wat gewetensonderzoek, naarmate Zuid-Amerika nog maar eens zal trachten te achterhalen wat er nu precies is fout gelopen.

Optimisten menen dat er na de Zuid-Amerikaanse recessie van de voorbije twee jaar een lichte economische heropleving zal komen, met een bescheiden groei van 2% à 3%. Dat zal onder meer afhangen van de economie elders in de wereld, meer bepaald in de Verenigde Staten. Een ‘dubbele dip’ ten noorden van de grens zou het herstel in Mexico kortwieken nog voor het goed en wel op gang is gekomen. En een trage groei van de wereldeconomie zou ook betekenen dat de prijzen van exportgrondstoffen, waarvan de regio zwaar afhankelijk is, niet zullen stijgen.

De Argentijnse olievlek

In maart kiezen de Argentijnen een nieuwe president, maar weinig wijst erop dat dat tot een sterke en eensgezinde regering zal leiden. Hoewel de zeer lage opkomst duidelijk zal aantonen dat het volk genoeg heeft van de heersende politici, zullen de regerende Peronisten waarschijnlijk winnen. Maar welke Peronist? De minst slechte keuze lijkt de voormalig Fomule-1-piloot Carlos Reutemann te zijn, maar die aarzelt om op te komen. Ongeacht de winnaar gaat Argentinië opnieuw een jaar van ongecontroleerd populisme, economische stagnatie en een gestage afbrokkeling van de sociale structuren tegemoet.

Dat geldt ook voor kleine buur Paraguay, waar eveneens verkiezingen worden gehouden. De populairste kandidaat is voormalig legercommandant en coupleider Lino Oviedo. Maar de regerende fractie van de Colorado-partij zal er alles aan doen om zijn kandidatuur te verhinderen, wat zou kunnen ontaarden in geweld. Ook de verkiezingen in Guatemala in december zullen door een gelijkaardige twist worden gedomineerd. Voormalig dictator Efrain Rios Montt wil de grondwet wijzigen om zijn kandidatuur mogelijk te maken; zijn tegenstanders willen hem wegens volkerenmoord voor de rechtbank slepen.

Een andere belangrijke stembusgang in 2003 is de tussentijdse verkiezing in Mexico, waarbij de partij van president Vicente Fox wel eens de grote verliezer zou kunnen zijn en de Institutionele Revolutionaire Partij haar meerderheid in het congres zou kunnen terugwinnen. Dit zou de privatiseringsplannen van Fox aanzienlijk bemoeilijken.

Chili doet het beter. Het land is een toonbeeld van politieke stabiliteit. De economische groei zal hier met wat geluk 5% bedragen, hoewel dat wel enige inspanning zal vergen. Ook in Colombia zal het economische beleid op de rails blijven. Of dat zal leiden tot een echt herstel, hangt af van het feit of de veiligheidsmaatregelen die president Alvaro Uribe met Amerikaanse steun op het getouw zet, volstaan om de oorlog tegen de linkse Farc-guerrilla’s te keren. Er zullen in Colombia wel snelle successen worden geboekt in de strijd tegen drugs. De productie van coca zal scherp dalen, aangezien er extra Amerikaanse middelen worden ingezet om de drugsoogsten met herbiciden te vernietigen. Als gevolg daarvan zal de cocaproductie toenemen in Peru, Bolivia en Venezuela. Ook in vele kleinere eilandstaten in de Caraïben zal het drugsprobleem bovenaan de agenda prijken.

Er zal in 2003 heel wat denkwerk worden verricht over hoe Zuid-Amerika de verwoestende cirkel van schulden en depressie kan doorbreken – en hoe de VS daarbij kan helpen. Die bezorgdheid zou kunnen uitmonden in een Buitengewone Top van de Amerika’s, waarop alle 34 landen van het halfrond (uitgezonderd het Cuba van Fidel Castro) aanwezig zullen zijn. Die gelegenheid zal waarschijnlijk te baat worden genomen om het Internationaal Monetair Fonds ertoe te overhalen iets toegeeflijker te zijn ten opzichte van Zuid-Amerika.

Dit jaar zal nog duidelijker blijken dat Zuid-Amerika niet langer één samenhangende regio is maar eerder een groepering van landen die elk hun eigen weg gaan – en daarbij niet altijd de beste keuzes maken.

Michael Reid [{ssquf}]

De auteur is Amerika-specialist bij The Economist.

(2003)

Argentinië gaat weer een jaar van ongecontroleerd populisme, economische stagnatie en een gestage afbrokkeling van de sociale structuren tegemoet.