Wie wil er met Chávez dansen?

Na vier jaar van groei, gemiddeld 5 %, staat Latijns-Amerika in 2008 voor een moeilijke periode. De eventuele recessie in de Verenigde Staten zal Mexico, Centraal-Amerika en de Caraïben hard treffen. De vooruitzichten voor Zuid-Amerika hangen echter veeleer af van de groei van de Chinese economie, die de exportprijzen van de grond- stoffen heeft geschraagd. Krapper krediet betekent dat de investeerders meer belang zullen hechten aan de beleidsverschillen in de verschillende landen van de regio. De investeringen en de binnenlandse consumptie blijven echter in heel wat Latijns-Amerikaanse landen stevig, de inflatie en de openbare financiën zijn min of meer onder controle en de schuldratio meer handelbaar. De regio zal dan ook de kans krijgen om haar herwonnen veerkracht tentoon te spreiden. In de grote landen zijn er geen algemene verkiezingen, zodat bij de gematigde regeringen de aandrang groot zal zijn om hervormingen door te voeren. Ondanks alle vooruitgang die in de voorbije jaren geboekt werd, hebben de ondernemingen in Latijns-Amerika nog altijd te maken met bureaucratie, een krakkemikkige infrastructuur en pover opgeleide werkkrachten. Sommige van die problemen zullen een generatie vergen om ze op te lossen. Maar een hervorming van de overheidsfinanciën, om zo de openbare bestedingen op te peppen, kan sneller doorgevoerd worden. De radicaal-populistische regeringen in de regio zullen het in 2008 moeilijker krijgen. Hugo Chávez van Venezuela moet het stellen zonder nieuwe grondwettelijke bevoegdheden. Venezuela krijgt wel een nieuwe munt, de bolivar fuerte of sterke bolivar, die drie nullen minder telt dan zijn ontaarde voorganger. Tenzij de olieprijzen kelderen, zal Chávez eens te meer het hoofd kunnen bieden aan diegenen onder zijn tegenstanders die al herhaaldelijk een scherpe vertraging van de Venezolaanse economische groei voorspelden. De door de olie-inkomsten aangedreven overheidsbestedingen zullen, samen met prijscontroles, verhinderen dat de oppositie meer greep krijgt. Hoe groot de schade op lange termijn zal zijn van het 'socialisme van de 21ste eeuw' van de president is nog onduidelijk. Ondanks zijn naam zal de nieuwe munt waarschijnlijk toch ergens in 2008 devalueren en tegelijk steeds minder waard zijn op de zwarte markt. Intussen zal Chávez zijn greep steeds meer verstevigen en tegenstanders stilletjes aanmoedigen om te vertrekken, met maatregelen zoals de invoering van een socialistisch lessenrooster in de privéscholen. Door de verglijding van Zuid-Amerika naar links zal iemand als Fernando Lugo, een voormalige katholieke bisschop en een voorstander van de bevrijdingstheologie, in april tot president kunnen verkozen worden in Paraguay. Daardoor zal er na zestig jaar een einde komen aan de ononderbroken macht van de Coloradopartij, op dit ogenblik nog de langst regerende partij ter wereld. Lugo zal echter eerder toenadering zoeken tot de sociaaldemocratische president van Brazilië, Luiz Inacio Lula da Silva, dan tot Chávez. De invloed van Chávez' soort van linkse ideologie zal in 2008 immers wat afnemen. Cristina Fernandez de Kirchner, die in december 2007 haar echtgenoot Nestor opvolgde als president van Argentinië, staat voor een moeilijk jaar: de inflatie dreigt te ontsporen, maar maatregelen om de oververhitte Argentijnse economie in te tomen zullen uiterst onpopulair blijken. De socialistische president van Bolivia, Evo Morales, zal zich in 2008 pragmatischer opstellen en misschien met Chili overeenkomen om 's lands aardgas te ontwikkelen voor de export. De president van Ecuador, Rafael Correa, die zichzelf ook graag beschouwt als een socialist van de 21ste eeuw, zal het moeilijk hebben om zijn wil op te dringen aan zijn onhandelbaar land. Intussen zal Brazilië, de krachtcentrale van de regio, stilletjes zijn gestage vooruitgang voortzetten met een economische groei die tussen 4 en 5 % zal bedragen. In Mexico zal president Felipe Calderon een flink deel van het jaar besteden aan onderhandelingen over de liberalisering van de staatsmonopolies op energie. Als Calderon slaagt - en dat zal hij waarschijnlijk wel doen - dan heeft Mexico een redelijke kans om de steile afgang van zijn olieproductie te keren. De Peruaanse president Alan Garcia, die zichzelf heeft herbrond tot 'neoliberaal', zal trachten om zijn rol als gastheer van zowel de EU-Latijns-Amerikatop in mei en de APEC-top in november aan te wenden om de handelsbetrekkingen van zijn land met Europa en Azië aan te halen. In Colombia zal president Alvaro Uribe allicht hopen dat 2008 beter zal uitdraaien dan 2007, toen een aantal schandalen, waarbij sommige van zijn supporters gelinkt werden met rechtse paramilitairen, de vrijhandelsgesprekken met de Verenigde Staten deden stokken. In de Dominicaanse Republiek, tot slot, ziet het ernaar uit dat Leonel Fernandez in mei een derde ambtstermijn uit de brand zal slepen. Hij is een gematigde sociaaldemocraat die al twee keer een periode van snelle economische groei mocht superviseren, een keer in het midden van de jaren negentig en opnieuw in 2004. Gemeenteraadsverkiezingen in Brazilië en Chili zullen in 2008 aantonen dat democratie een onbetwistbaar feit geworden is in de regio. Op uitzondering natuurlijk van Cuba, waar Raul Castro waarschijnlijk zal hopen op een toenadering met de Democratische president die in 2009 in Washington zal aantreden. De 200ste verjaardag van de afscheiding van Spanje en Portugal zal in de loop van de volgende twintig jaar een weerkerend thema in de regio zijn. De vieringen zullen beginnen met de herdenking van de vestiging van junta's in Caracas en Buenos Aires in 1808, nadat Napoleon de Spaanse monarchie had omvergeworpen. Dat waren de voorlopers van onafhankelijk bestuur in een regio met een lange, zij het vaak onderbroken grondwettelijke traditie. En dat is beslist iets om te vieren. DE AUTEUR IS REDACTEUR MIDDEN- EN ZUID-AMERIKA VAN THE ECONOMIST EN SCHRIJVER VAN 'FORGOTTEN CONTINENT: THE BATTLE FOR LATIN AMERICA'S SOUL'y Door Michael Reid