WERK MAAKT GELUKKIG VAKBONDEN MAKEN ONGELUKKIG?

D oor te werken genereren mensen niet alleen een inkomen, ze worden er ook gelukkiger door. Loon speelt daarbij een ondergeschikte rol. Vakbonden moeten dus altijd het behoud van werk laten primeren op de looneisen.

C’était un cordonnier, sans rien d’particulier

Dans un village dont le nom m’a échappé

Qui faisait des souliers si jolis, si légers

Que nos vies semblaient un peu moins lourdes à porter

Il y mettait du temps, du talent et du c£ur

Ainsi passait sa vie au milieu de nos heures

Et loin des beaux discours, des grandes théories

A sa tâche chaque jour, on pouvait dire de lui

Il changeait la vie

Jean-Jacques Goldman ‘Il changeait la vie’ – 1987 (1)

Werken is niet alleen een bron van inkomen. Het geeft ook zin aan je leven én aan dat van anderen, zoals Jean-Jacques Goldman zo mooi verwoordde (1). Dat blijkt ook telkens weer uit enquêtes (zie grafiek): het samenwerken met leuke mensen primeert op het loon dat je met je baan verdient.

En toch blijven onze sociale onderhandelaars telkens weer het loon benadrukken. Al even fout is het om de neus op te halen voor zogenaamd ‘kleine jobs’. Mensen in laagbetaalde jobs zijn immers even gelukkig als werknemers in hoogbetaalde jobs.

Kleine job, groot geluk. Uit recent Nederlands onderzoek (2) blijkt dat de betrokkenen kleine jobs zelf nooit als minderwaardig beschouwen. Dergelijke werknemers (winkeliers, schoonmaak- en verzorgend personeel, administratieve bedienden…) voelen zich even geapprecieerd als mensen in hoogbetaalde functies (leidinggevenden, wetenschappelijke beroepen, ingenieurs, architecten…). Die prestigieuze jobs leiden trouwens evenmin tot een significant hoger geluksniveau.

Aan de onderkant putten werknemers geluk uit de lagere werkdruk en de geringere geestelijke belasting. Ze waarderen hun zelfstandigheid en hun weinig wijzigende jobinhoud. Ook de hechtere sociale contacten vormen een bron van geluk. Hoogopgeleiden halen hun geluk dan weer vooral uit de jobinhoud en het hogere salaris. Maar stress zorgt er tegelijk voor dat de mate van geluk afneemt.

Het nettoresultaat van alle plussen en minnen is uiteindelijk opvallend gelijk voor de boven- en onderkant van de arbeidsmarkt. Het dedain ten aanzien van kleine jobs (wat blijkt uit een woord zoals hamburgerjobs) is dus ongepast. Want houdt absoluut geen rekening met het geluk van de betrokkenen zelf.

Vakbonden maken ongelukkig. Bij de recente afslanking van Volkswagen Vorst bleek nog maar eens de primaire reflex van de vakbonden om vooral het geldelijke aspect te benadrukken. “Het maximale uit de brand slepen”, heet zoiets. Heel het VW-fiasco is net het gevolg van de jarenlange strategie om bij elke onderhandeling “het maximale uit de brand te slepen voor de achterban”. Dat die achterban door de almaar hogere (loon)eisen steeds kleiner werd, stemde blijkbaar nooit tot nadenken. Zelfs nu, met een miniachterban, willen sommigen dezelfde strategie nog steeds voortzetten – tot de ultieme zelfdestructie. Het laten primeren van loon op werk is een vakbondsaxioma. Een dogma dat niet moet worden bewezen, terwijl studies nochtans het ongelijk aantonen. Wie één derde van zijn inkomen verliest, is minder ongelukkig dan wie zijn job kwijtspeelt. De verhouding bedraagt zelfs één op drie: jobverlies verlaagt drie keer meer het geluk dan loonverlies. Het verkiezen van loon boven werk is dus omgekeerd evenredig met de hoogte van het geluk van de werknemers.

Met de huidige onderhandelingsstrategie ondergraven vakbonden het geluk van hun leden. Dat leidt tot jobafbouw, maar ook tot stress. Jobbehoud zou altijd moeten primeren op looneisen. Loonverlies of loonbehoud met verlenging van de werkweek – zoals bij VW – moet soms een optie zijn, in het belang van het geluk van de vakbondsleden.

Jobs zijn evenwaardig. Beleidsmakers kunnen nieuwe inzichten halen uit het recente onderzoek naar geluksfactoren. Zo onderschatten de meesten nog steeds het belang van sociale contacten in het geluk van de bevolking. En werk speelt daarbij vanzelfsprekend een cruciale rol: het brengt mensen in contact met anderen en geeft ook extra zin aan het leven. Werkloosheid zorgt uiteraard voor inkomensverlies, maar dat wordt meestal gedeeltelijk gecompenseerd. Het is trouwens niet het inkomensverlies bij werkloosheid dat mensen ongelukkig maakt. Veel zwaarder weegt het verlies aan zelfrespect, samen met het verlies aan sociale contacten en de onmogelijkheid om talenten te ontplooien. Langdurige werkloosheid, zoals in sommige regio’s, mag je politiek nooit aanvaarden omdat het financieel wordt gecompenseerd. Want werkloosheid verlaagt structureel het geluk van de bevolking.

Vanuit economisch oogpunt zijn jobs niet evenwaardig. Sommige dragen meer bij aan de draagkracht van een economie. Maar vanuit geluksoogpunt zijn alle jobs wél evenwaardig: kleine én grote jobs brengen evenveel geluk.

De auteur is hoofdeconoom van Petercam Vermogensbeheer. Reacties: visienoels@trends.be

(1) http://www.dailymotion.com/video/x74ng_j-j-goldman-il-changeait-la-vie (2) http://www.scp.nl/publicaties/ boeken/9789037702958/Veel_geluk_in_2007.pdf

Geert Noels