Wees uitermate voorzichtig met maximumprijzen

“Je kan een stad op twee manieren vernietigen: door de huurprijzen te blokkeren of door een vloot Amerikaanse B52-bommenwerpers te charteren. Beide methodes zijn even efficiënt. De tweede werkt alleen veel sneller.” Het citaat is van de Antwerpse hoogleraar economie Emiel Van Broekhoven, ooit uitgesproken tijdens zijn cursus economie aan de Universiteit Antwerpen.

Zoals geplafonneerde huurprijzen een stad plat leggen, zo laten maximumprijzen een spoor van vernieling na op andere markten. De beste maatregel om lege winkelrekken te krijgen? Leg maximumprijzen op. De meest populistische maatregel om de koopkracht van de kiezer te beschermen, ten koste van toekomstige welvaart? Leg het prijssignaal aan banden. Het wetsvoorstel van SP.A om tijdelijke maximumprijzen voor elektriciteit en gas op te leggen, werd in het parlement terecht weggestemd door de oranje-blauwe (meerderheids)partijen. Maar wat als de dominante spelers in een markt toch gebruikmaken van hun positie om de prijzen op te drijven, zoals Suez onlangs de aardgasprijzen meer verhoogde dan de hogere aankoopkosten rechtvaardigde, en dat puur om de eigen winstmarge te beschermen? Moet de koopkracht van de klant dan niet beschermd worden tegen deze praktijken, die de Belgische economie melken ten gunste van de winstcijfers van een buitenlands bedrijf? Mag enig pragmatisme, zoals de invoering van tijdelijke maximumprijzen, dan niet als tegenzet?

Opnieuw is het blokkeren van de finale prijzen aan de klant geen oplossing omdat deze maatregel te bot en te ruw is. Op de elektriciteits- en aardgasmarkt ligt het kalf gebonden bij de dominantie van Suez in de productie van elektriciteit en de toelevering van aardgas. Suez is daarom perfect in staat de marge op deze deelmarkt te beschermen, zodat maximumprijzen enkel de winstmarge langs de leveringskant zouden wurgen, en daar de concurrentie zouden doodknijpen, terwijl vandaag net daar de meeste signalen van marktwerking te noteren vallen. Als er dus maximumprijzen uit de kast gehaald moeten worden, dan enkel op die plaatsen in de waardeketting waar te hoge prijzen géén extra concurrentie weten uit te lokken. Op de elektriciteitsmarkt bijvoorbeeld heeft de concurrentie maar een kans, als ze kan knabbelen aan Suez’ bijna monopolie op de goedkope kernenergie, liefst tegen kostprijs in plaats van marktprijs. De facto impliceert dat de invoering van maximumprijzen voor kernenergie op het moment dat deze elektriciteit de centrales van Suez verlaat.

De telecomsector levert een goed voorbeeld van hoe het kan. In Frankrijk werkt de concurrentie omdat de toezichthouder doortastend optreedt en France Telecom verplicht om zijn naakte koperlijnen goedkoop ter beschikking te stellen van concurrenten. De Belgische toezichthouder, het BIPT, is veel lakser geweest en er gelden pas sinds dit jaar aantrekkelijke groothandelstarieven voor lokale lijnen. Het gevolg is dat de Belgische internetabonnementen tot de duurste van Europa behoren.

In elk geval mogen ook hier prijsingrepen hooguit een tijdelijk karakter hebben, totdat de concurrentie vaste voet aan de grond gekregen heeft. Lukt dat niet binnen een tijdsspanne, dan zijn de maatregelen niet goed genoeg en moeten ze vervangen worden door betere. Goed gemikte maximumprijzen kunnen tijdelijk, als ze tot meer concurrentie leiden. Maar het pad is glibberig en gevaarlijk.

Door Daan Killemaes