Wees paraat (om geld te verdienen)

Het ledenaantal van de Vlaamse katholieke scouts en gidsen piekte vorig jaar op 71.000. De niet onaardige KMO haalde een omzet van bijna 6 miljoen euro. De potentiële groei is enorm, maar dan zouden de volgelingen van Baden-Powell een stukje van hun ziel moeten verkopen.

Nee, modieus kun je ze moeilijk noemen. Met tientallen staan ze keurig naast elkaar: grijs, bruin, oersolide en robuust, maar zonder de minste franje. En toch is het Zwitserse schoenmerk Dachstein één van de topproducten van de Antwerpse Scoutsshop, een winkel met uitzicht op de imposante glazen koepel van het centraal station, pal in de joodse buurt.

Liefst 1300 paren van die robuuste Dachsteiners gingen het voorbije winterseizoen de deur uit. En de Scoutsshop heeft nog meer van die onorthodoxe toppers in huis. Want wie wil nu geen reusachtige bijl of houten hamer? Of een roestvrije soepketel met een volume van algauw 100 liter? Maar de ultieme kaskrakers zijn de scoutshemden, waarvan er jaarlijks 14.000 stuks over de toonbank gaan.

“Je vindt hier geen modieuze spullen, met om de twee jaar de nieuwste en de hipste accessoires. Ons assortiment is beperkt, maar daardoor bestellen we wel grote volumes bij de producenten. Dat resulteert in een betere prijsstelling,” zegt Luc Leuridan, zaakvoerder van de Scoutsshop.

Althans, dat is hij nog voor even. Want een vacature begin januari trok de aandacht van Trends. De vzw Vlaams Verbond van Katholieke Scouts en Meisjesgidsen ( VVKSM) zoekt een nieuwe zaakvoerder Scoutsshops. Die mag de zeven winkels, die in 2002 een omzet van 1,38 miljoen euro haalden, naar nieuwe hoogten stuwen.

Maar die zeven winkels zijn niet de enige commerciële activiteit van VVKSM. De scouts vormen als organisatie een meer dan behoorlijke KMO met 71.000 leden, acht jeugdverblijven, zeven winkels en een overkoepelend secretariaat, wat in 2002 resulteerde in een geconsolideerde omzet van bijna zes miljoen euro (omzet uit huurgelden en eetwaren plus lidgeld en ontmoetingen). Ter vergelijking: de pluralistische Federatie voor Open Scoutisme ( FOS) had in 2002 6600 leden en boekte 450.000 euro inkomsten.

“Het ledenaantal klom in 2002 naar een historisch hoogtepunt,” zegt VVKSM-woordvoerder Jan Van Reusel. “Midden de jaren zeventig zakten we met 55.000 leden naar een dieptepunt, maar eind de jaren tachtig ontwikkelden we een nieuw imago. De scouts zijn een vaste ankerplek voor een jeugd die surfend en zappend door het leven gaat. Bij de scouts bouw je een solide vriendenkring uit. Je leert samenwerken, relaties opbouwen, conflicten beheersen.” Dienst, engagement, ploegwerk, inspraak en liefde voor de natuur: het zijn vanouds de pijlers van de scoutswerking. Al heeft de organisatie ook haar critici, die het succes prozaïscher verklaren. Zij definiëren de scouts als een goedkope vorm van kinderopvang.

Dat laatste klinkt wat denigrerend. VVKSM is na Chiro Vlaanderen (93.000 leden) de belangrijkste landelijke jeugdvereniging, met een marktaandeel van 28%. Niet dat de concurrentie hevig woedt. De nadruk ligt op de term vzw: vereniging zonder winstoogmerk. De scouts zijn geen toonbeeld van een bedrijf waar de rentabiliteit primeert. De omzet van zes miljoen euro resulteerde in een nettowinst van 127.000 euro, of een nettomarge van zowat 2%. Eigen inkomsten zorgen voor ruim twee derde van die omzet. In hoofdzaak via het lidgeld (een jaarlijkse bijdrage van 19,2 euro), de zeven Scoutsshops en de acht domeinen. De overheid geeft 1,7 miljoen euro, vooral voor de betaling van het personeel.

“Die Scoutsshops krijgen geen cent van die subsidiëring,” benadrukt Leuridan, waarmee hij meteen vermoedens van kruissubsidiëring weerlegt. “We voeren een aparte boekhouding, want we zijn BTW-plichtig.”

Tussen vrijwilligers en e-commerce

Wat tien jaar geleden volledig op vrijwilligerswerk steunde, is stelselmatig geprofessionaliseerd. Alleen de winkel in Hasselt wordt nog door vrijwilligers bemand. Postorderverkoop en internethandel maken al een tiende van de omzet uit. Leuridan: “We zijn de enige jeugdbeweging met een winkelketen. Maar we zoeken steeds meer klanten buiten de eigenlijke scouting. Vooral kampeermateriaal voor het segment gezinsrecreatie willen we sterk promoten.”

Die externe klanten waren in 2002 goed voor een kwart van de omzet. Maar het zou nog veel commerciëler kunnen. In het Verenigd Koninkrijk is de keten Outdoors weliswaar voor 100% een dochter van de Britse scouts, de 26 winkels werken geheel onafhankelijk. Worden ook de Vlaamse scouts weldra te duchten concurrenten voor de outdoorwinkels? Bij ASAdventure, een keten die deels het marktsegment van de Scoutsshop overlapt, denken ze dat het niet zo’n vaart zal lopen. “We houden die winkels zeker niet angstvallig in het oog,” zegt marketing manager Didier Neyts. “Ze maken het verschil via hun uniform, dat alleen via die winkels wordt verkocht. Als dat niet zo was, hadden we die markt al lang ingepalmd.” Neyts benadrukt wel dat scoutsgroepen een belangrijke afzetmarkt zijn voor AS Adventure. “Scouts brengen ook hun ouders mee. En die hebben een belangrijke individuele koopkracht.”

Toch zijn die Scoutsshops niet de belangrijkste activiteit van VVKSM. De grootste motor van bedrijvigheid zijn de acht domeinen, verspreid over heel Vlaanderen. Van de 88 werknemers bij de VVKSM zijn er 45 op die jeugdverblijven actief. Met 190.000 overnachtingen in 2002 waren de scouts goed voor een marktaandeel van 25% binnen het segment jeugdtoerisme. (Het Centrum voor Jeugd Toerisme registreerde het voorbije jaar 800.000 overnachtingen.) “Tijdens weekdagen verhuren we de domeinen aan bosklassen of bedrijven. Met die externe omzet kunnen we de prijs voor de scouts zo laag mogelijk houden,” zegt Wim Grobben, beheerder voor financiën, logistiek en administratie.

De rentabiliteit van de domeinen kan inderdaad omhoog. Die 190.000 overnachtingen genereerden in 2002 slechts twee miljoen euro omzet. De investeringen daarentegen zijn erg zwaar: de voorbije drie jaar werd 1,5 miljoen euro betaald voor de modernisering van het patrimonium. Het gros werd weliswaar gesubsidieerd via de begroting van sociaal toerisme.

Hoe lang blijft de ziel zuiver?

Het ontbreekt dus aan commerciële dynamiek. Wanneer worden de scouts zakelijker? In de buurlanden is die tendens ingezet, met de verzelfstandiging van de scoutsshops in het Verenigd Koninkrijk voorop. De Britse scouts bieden trouwens ook managementcursussen aan, onder meer aan BritishTelecom. Daarnaast wordt de ijzersterke merknaam ‘scouts’ in reclame en merchandising gebruikt.

“We zouden daar inderdaad veel geld mee kunnen verdienen. We worden heel vaak gepolst, maar we weigeren systematisch,” zegt Jan Van Reusel. Zo wordt al eens een scoutspatrouille gevraagd als uithangbord voor een gezinswagen, of als promotor van batterijen die heel lang meegaan. Van Reusel: “We doen geen uitverkoop van onze waarden. We willen zuiver aan scouting blijven doen. We voeren een beleid van nul euro sponsoring. Al moet ik toegeven dat dit sponsorbeleid binnenkort weer op de agenda van de raad van bestuur staat.”

“We moeten onze financiële structuur hertekenen,” waarschuwt gedelegeerd bestuurder Rudy Verhoeven. “We zijn té afhankelijk van subsidies.” De raad van bestuur schaart zich dus niet unaniem achter de maagdelijke zuiverheid. De beslissingsstructuur werd het voorbije jaar grondig herbekeken (zie kader: Scouts in cijfers). De 71.000 leden kiezen via diverse tussenstappen een raad van bestuur. De leden zijn allemaal vrijwilligers, en zij bepalen de algemene strategie van de scouts. De leden van de raad worden om de drie jaar verkozen; een mandaat kan maximaal één keer worden verlengd.

Parallel met die raad van bestuur opereert sinds één jaar een managementteam van professionals. Dat zorgt voor de ondersteunende functies: informatica, personeelsbeleid, communicatie en het operationele beheer van de domeinen en de shops. De leden van het management nemen deel aan de algemene vergadering maar ze zijn niet stemgerechtigd. Wat dus ook een vetorecht impliceert van de vrijwilligers binnen die raad. Een structuur waarachter Herman De Bode, topman van consultant McKinseyBelgië, zich best kan scharen. “Dit is een verstandige structuur. Je hebt enerzijds de vrijwilligers met hun emotionele verbondenheid, en anderzijds de managers die zo professioneel mogelijk besturen. Noem het dus goed bestuur, gekoppeld aan een hart en een ziel.”

Wolfgang Riepl [{ssquf}]

wolfgang.riepl@trends.be

“We zouden veel geld kunnen verdienen met reclame voor de scouts, maar we willen zuiver aan scouting blijven doen.”

(Jan Van Reusel, VVKSM)

“We zoeken steeds meer klanten buiten de scouting, vooral in de gezinsrecreatie.”

Luc Leuridan (Scoutsshops)

In het Verenigd Koninkrijk zijn de scoutswinkels zelfstandig. Ze bieden managementcursussen aan en het woord ‘scouts’ is een ijzersterke merknaam in de reclame.