“We moeten het brugpensioen stoppen “

Luc Coene heeft de politiek vaarwel gezegd en kreeg een topfunctie bij de Nationale Bank. Een job waar weer ruimte is voor reflectie, zegt hij. En dat blijkt meteen uit zijn opvattingen over loonmatiging, het brugpensioen en de nieuwe rol van de Nationale Bank.

Luc Coene is op zaterdag 21/02 om 12 u. te gast in Breekpunt op Kanaal Z. Het programma wordt in loop herhaald tot zondag 22/02 om 12 u.

“De Zestien vreet aan je, zowel mentaal als fysiek. Qua ideeën word je leeggezogen en dat is dan nog niet het grootste probleem. Er blijft gewoon geen tijd meer over voor reflectie. En dat is behoorlijk frustrerend.” Als voorzitter van het directiecomité van de kanselarij van de eerste minister werd Luc Coene (56) vaak bestempeld als de man die in de praktijk de touwtjes van ons land in handen had. Iets wat de geboren Gentenaar die nu in Tervuren woont echter met klem ontkent. “Je mag nooit verder gaan dan de minister je toelaat. Eén stap te ver en je bent dood.”

Vorige zomer hield Coene het voor bekeken in de politiek. Hij nam afscheid van Verhofstadt en die bedankte hem met het vice-gouverneurschap van de Nationale Bank van België ( NBB). Als toetje kreeg Coene ook nog de eretitel van minister van Staat opgespeld. Met zijn nieuwe job keert de licentiaat in de Economische Wetenschappen ( RUG) terug naar de plaats waar zijn carrière 30 jaar geleden begon. Niet om er zich in het rijkelijke pluche te nestelen, want de Nationale Bank staat voor een belangrijke hervorming. Meer tijd om te tuinieren of naar het theater te gaan, heeft hij dus niet. “Het grote voordeel van mijn nieuwe job is dat mijn leven nu gestructureerder is,” zegt Coene opgelucht. “Dat was anders in de politiek; daar moest ik van het ene brandje naar het andere lopen. Tegen de tijd dat het avond was, had ik alles gedaan behalve wat er in mijn agenda stond.”

TRENDS. Hoe kijkt u terug op uw politieke periode? Hebt u het gevoel dat u een zinkend schip hebt verlaten?

LUC COENE (VICE-GOUVERNEUR NATIONALE BANK VAN BELGIË). “Helemaal niet. De samenhang binnen de regering is nog altijd goed, maar merkwaardig genoeg is de samenhang tussen de partijen die de regering vormen minder goed. Dat is een belangrijke nuance en dat heeft natuurlijk met electorale koorts te maken.”

Uit het maandag gepubliceerde jaarverslag van de Nationale Bank blijkt dat onze economie vorig jaar met 1,1 % groeide. Dat is veelbelovend voor dit jaar?

COENE. “We zijn nog een beetje voorzichtig omdat we vermoeden dat het eerste kwartaal van dit jaar iets minder zal zijn dan het vierde kwartaal van vorig jaar. Maar normaal moeten we zeker de ondergrens van de officiële groeivooruitzichten voor 2004 halen en die ligt op 2,2 %.”

In haar commentaar bij het jaarverslag legt de Nationale Bank vooral de klemtoon op de werkgelegenheid en het groeipotentieel van de economie. Werk kan pas gecreëerd worden door het groeipotentieel te verhogen. Hoe wilt u dat concreet doen?

COENE. “In de eerste plaats moeten we onderzoek & ontwikkeling stimuleren. We moeten ons groeipotentieel niet opkrikken op basis van de klassieke activiteiten, we moeten er nieuwe ontwikkelen. Daarom moeten ook op het vlak van administratieve vereenvoudiging nog belangrijke stappen worden gezet, zodat het makkelijker wordt om nieuwe ondernemingen op te starten. We hebben in de voorbije regeerperiode al veel gedaan, maar we hebben nog te veel nieuwe reglementeringen ingevoerd die weer tot paperasserij hebben geleid. Die situatie is niet zozeer het gevolg van de rood-blauwe tegenstelling in de regering, maar veeleer van het verschil in cultuur tussen Noord en Zuid.”

“Een laatste element waar we een knelpunt zien, is het gebrek aan financiering – zeker voor beginnende ondernemingen. We merken dat de bijdrage van de banken in de financiering van bedrijven significant terugloopt. Ondanks de daling van de rente zijn de kredietvoeten bijna op hetzelfde niveau gebleven. Maar die grotere marge heeft niet echt geleid tot een hogere rentabiliteit van de banken. Dat is een probleem waar ik niet onmiddellijk een oplossing voor zie.”

België kampt met de laagste activiteitsgraad in Europa. Hoe kunnen we die opkrikken?

COENE. “We moeten het brugpensioen of de aanmoedigingen die bestaan om voortijdig uit de arbeidsmarkt te stappen niet alleen stoppen, we moeten die zelfs omkeren en ontmoedigen. Het systeem is zodanig ingeburgerd dat met een loutere afschaffing van de aanmoedigingen er toch nog altijd mensen zullen zijn die vervroegd zullen uitstappen.”

De vakbonden gaan al op hun achterste poten staan als je nog maar oppert om het systeem bij te sturen, laat staan dat we nu al straffen gaan invoeren.

COENE. “Dan moeten de vakbonden mij eens komen uitleggen hoe ze de tekorten in de sociale zekerheid in de toekomst gaan financieren. En dat zonder belastingverhoging. Die zou onze concurrentiekracht nog verder ondermijnen, dus die optie is uitgesloten.”

Als we onze sociale welvaart willen vrijwaren, rekening houdend met de vergrijzing, dan moet de tewerkstellingsgraad omhoog. Is het denkbaar om dat te doen zonder verlaging van de belasting op arbeid?

COENE. “Dat moet mogelijk zijn, want ik denk dat het niveau van de fiscaliteit hier minder een rol speelt. Al de perverse mechanismen die we gecreëerd hebben om de lagere inkomens te stimuleren om niet te gaan werken, die moeten er uit. Als laaggeschoolde moet je bijna irrationeel zijn om te gaan werken.

“Een tweede element is het onder controle houden van de loonkosten. 2003 was beter, want we hebben een deel van onze achterstand opgehaald die we de twee voorgaande jaren hadden opgelopen. De loonontwikkeling was in die jaren veel sneller gegaan dan de productiviteitsgroei. Maar ik vrees dat we opnieuw verkeerd zitten als we het saldo van het interprofessioneel akkoord 2003-2004 dit jaar gaan toepassen. De loonmatiging moet volgehouden worden.”

Is dat wel bespreekbaar in een jaar van sociale verkiezingen?

COENE. (slaat de handen tegen elkaar) “Iedereen moet zijn verantwoordelijkheid opnemen en kijken wat kan en wat niet. Maar als we de werkgelegenheid echt willen verbeteren, zullen we reële maatregelen moeten nemen.”

Ons land heeft nu al drie jaar een begrotingsevenwicht, maar alleen dankzij eenmalige maatregelen.

COENE. “Tijdens een laagconjunctuur kun je het gebruik van eenmalige maatregelen tot op zekere hoogte verantwoorden. Maar we wijzen de regering er wel op dat ze die eenmalige inkomsten vanaf 2005 op de een of andere manier zal moeten compenseren om het evenwicht te handhaven. Wellicht zal de regering voor een stuk kunnen rekenen op de herneming van de conjunctuur.”

In Het Nieuwsblad gaf Luc Van den Bossche (SP.A) u de boodschap mee dat hij ervan overtuigd is dat de Nationale Bank op termijn niet blijft bestaan.

COENE. (lacht minzaam) “De rol van de Nationale Bank in het eurogebied zal inderdaad minder belangrijk worden maar of ze helemaal gaat verdwijnen, betwijfel ik sterk. Er is wel een duidelijke tendens om de activiteiten te centraliseren in Frankfurt en zodra de tien nieuwe lidstaten toetreden tot het eurogebied, zal die nog versterkt worden. We zullen vermoedelijk evolueren naar een systeem zoals in de Verenigde Staten, waarbij de centrale banken zich toeleggen op enkele specifieke taken.”

Vóór 1999 was de opdracht van de Nationale Bank vrij duidelijk: het monetaire beleid. Wat zijn nu de kernactiviteiten?

COENE. “Opgepast, dat monetaire beleid zit nog altijd bij ons. We hebben nu zelfs een grotere impact dan vroeger. Wat gebeurde er vóór 1999? Als op dinsdag in Frankfurt de rente werd veranderd, dan moesten we ervoor zorgen dat we binnen de twee uur een communiqué uitbrachten waarin stond dat we ook de rente hadden aangepast. Nu zitten we mee aan de tafel waar de beslissingen worden genomen. Bovendien werken onze mensen mee aan het opstellen van de economische analyses waarop de governing council zijn beslissingen baseert.

“De kernactiviteit van de Nationale Bank bestaat uit drie delen. In de eerste plaats zorgen we voor de intellectuele bijstand van de gouverneur, zodat hij in Frankfurt het Belgische standpunt kan verdedigen. Ten tweede staat de Nationale Bank in voor de concrete uitvoering van het monetaire beleid. En ten derde zijn we ook verantwoordelijk voor het macro-prudentiële toezicht, een domein dat steeds belangrijker wordt – en niet alleen in België.”

Vorig jaar verklaarde u dat een beursnotering voor de Nationale Bank niet houdbaar was. Er was zelfs een werkhypothese om het aandeel van de beurs te halen. Wordt die nog altijd onderzocht?

COENE. “Na de uitspraak van het Arbitragehof is de zaak duidelijk: de Nationale Bank heeft nog altijd het emissierecht en de reserves zijn eigendom van de overheid. Het enige punt is dat we privé-aandeelhouders hebben, maar daar kunnen we, zoals in het verleden, probleemloos mee leven. De facto staan we niet op de beurs. Voor ons is de kous daarmee af.”

Om budgettaire redenen denken zowel Duitsland als Nederland eraan om goud te verkopen. Is een goudverkoop de facto mogelijk in België, wetend dat de meeropbrengsten daarvan alleen de staat ten goede komen en de minderheidsaandeelhouders op die manier opnieuw in de kou blijven staan?

COENE. “We zullen dat wel zien als het probleem zich voordoet.”

Is de daling van de dollar een probleem voor onze economie?

COENE. “Macro-economisch is er niet echt een probleem, omdat het grootste gedeelte van onze internationale handel zich afspeelt in de eurozone. Sinds begin 2002 is de dollar tegenover de euro met meer dan 25 % gedaald. In effectieve termen – gewogen met het gewicht van de landen waarmee we handel drijven – betekent dat slechts 5 %. De huidige dollarkoers ligt maar in beperkte mate boven een band die als evenwichtskoers gehanteerd wordt. Maar voor bedrijven die moeten optornen tegen dollargebonden concurrenten, is die 25 % nu al een fameuze streep door de rekening. De snelheid en de omvang van de dollarbeweging zijn wel angstaanjagend en het is duidelijk dat we nu in een gevarenzone terechtkomen.”

Wat kan de Europese Centrale Bank daaraan doen?

COENE. “Het is naïef te denken dat unilaterale interventies het tij kunnen keren. De Amerikanen moeten meewillen en dat is momenteel out of the question. Een renteverlaging zou theoretisch enig soelaas kunnen bieden, maar die bedraagt amper 2 %. Veel ruimte om te verlagen, heb je niet en dus kan dat instrument alleen gebruikt worden wanneer je écht in de problemen zit. En dat is volgens de huidige perceptie nog niet het geval.”

Greenspan heeft bewezen dat je door enorm snel te handelen een deel van de problemen kunt vermijden. Is een afwachtende houding dan wel de juiste?

COENE. “Je mag niet vergeten dat de flexibiliteit van de Amerikaanse economie nauwelijks te vergelijken is met die van de Europese. Europa is een logge tanker die langzaam de schokken opvangt. Al is er wel kritiek mogelijk op de houding van de ECB in 2002. In die neergaande fase heeft men te lang gewacht om de rente te verlagen.”

Uw naam circuleerde eventjes als kandidaat voor een plaats in het zeskoppige directiecomité van de ECB.

COENE. “Ik weet echt niet hoe mijn naam in dat lijstje is terechtgekomen. Ik heb daar wel intern met Peter Praet over gediscussieerd, om zeker te zijn dat we een stevige Belgische kandidaat hadden. Peter leek daarvoor uiteindelijk beter geschikt, omdat ik te recent uit de politiek kwam en dat is altijd verdacht voor de centrale bankiers.”

Dirk Van Thuyne Johan Van Overtveldt

“De samenhang binnen de regering is nog altijd goed, maar merkwaardig genoeg is de samenhang tussen de partijen die de regering vormen dat minder.”

“De facto staat de Nationale Bank niet op de beurs. Voor ons is de kous daarmee af.”