We kunnen er iets aan doen

De economische groei van ons land zal volgend jaar geen hoge toppen scheren. Dat hebben we deels aan onszelf te danken. Maar we kunnen er ook zelf iets aan doen.

Dit negatieve perspectief voor 2002 heeft natuurlijk een internationale context, maar we hebben er ons eigen Belgische sausje over gegoten. We moeten trouwens eens ophouden met 11 september als schaamdoekje te gebruiken. Dat is zowat de favoriete bezigheid van regeringen (zoals de Belgische) die hun begroting niet meer onder controle hebben. Ook zonder de waanzin van Osama Bin Laden zou het met de economische activiteit bergaf gegaan zijn. Elf september heeft de veel vroeger ingezette neergang alleen maar versneld.

Als de Amerikaanse economie, goed voor bijna een kwart van de wereldeconomie, in de problemen raakt, ondervindt de rest van de wereld ook moeilijkheden. Eind 2000 ontwaakten de Amerikanen uit de roes van de langste economische expansie die ze ooit hebben gekend. De droom van de nieuwe economie spatte als een zeepbel uit elkaar. In maart 2001 dook de Amerikaanse economie officieel in een recessie. De Amerikaanse overheid schat de krimp in het derde kwartaal op 1,1% op jaarbasis.

In de loop van 2001 voerde de Amerikaanse centrale bank ( Federal Reserve, of Fed) de meest doorgedreven stimuleringsoperatie uit de Amerikaanse monetaire geschiedenis door. Voorzitter Alan Greenspan orkestreerde zo maar even tien renteverlagingen. Bij de jongste daarvan, op 11 december, gewaagde Greenspan van “tekenen van herstel”, maar veel conjunctuuranalisten tonen zich zeer terughoudend. Vooral de zeer hoge schuldgraad van de Amerikaanse bedrijven en gezinnen blijft grote zorgen baren.

Bovendien vragen steeds meer economen zich af of de Fed niet al te driftig de monetaire kranen opendraaide. Daardoor nam het gevaar op een inflatoire weerslag in de tweede helft van 2002 en later toe, zeker nu zich daarop, vooral als gevolg van de oorlogsinspanningen, nieuwe budgettaire tekorten enten.

Parallel met de Amerikaanse economie zakte ook de Europese economie weg. De jongste prognose van de Europese Centrale Bank ( ECB) van voorzitter Wim Duisenberg gewaagt van een groeivork van 0,7% tot 1,7% voor volgend jaar. In juni stelde de ECB nog 2,5% eurogroei in het vooruitzicht. De ECB liet de monetaire teugels ook wat vieren, maar de reële rentevoeten op korte termijn in het eurogebied blijven ruim positief (ongeveer 2%), terwijl ze in de VS negatief werden. De ECB nam zeker geen inflatierisico’s. Maar de ECB heeft de terugval in de economische activiteit wellicht verscherpt door een al te stugge houding, vooral in de eerste helft van 2001, toen de eerste tekenen van die terugval aan de oppervlakte kwamen.

Toch zou het oneerlijk zijn om de schuld voor de huidige conjuncturele moeilijkheden in het eurogebied en in België in de schoenen van de ECB te schuiven. Dat die euro-economie, in tegenstelling tot de Amerikaanse, geen autonome en doorgedreven groeidynamiek gaande kan houden, heeft met heel andere factoren dan het monetaire beleid te maken. De Amerikaanse economie groeide in de jaren negentig gemiddeld met 3,4% per jaar, de euro-economie met 2%. België, dat nipt boven die 2% uitkwam, kunnen we beschouwen als een soort van microkosmos van die euro-impotentie.

Verlaag de belastingen

Europa kan door twee elementen tot structureel betere groeiprestaties komen. Ten eerste: een belastingverlaging. Hoge belastingen hebben een remmende werking op de economische activiteit. De belastingverlaging van de regering van Guy Verhofstadt ( VLD) is dan ook een goede zaak. Maar iedereen voelt met zijn ellebogen aan dat bij aanhoudende druk op de begroting de verleiding om de belastingverminderingen terug te schroeven, groot zal zijn.

Ten tweede: flexibeler markten. De Europese Commissie verweet eind november de lidstaten dat ze te weinig ondernamen om de arbeidsmarkt te versoepelen. Niet alleen daar knelt evenwel het schoentje. Ook de liberalisering van bijvoorbeeld de elektriciteits- en de telecommunicatiemarkt verloopt te traag. Die boodschap wordt tot vervelens toe herhaald, maar dat doet niets af aan de dringendheid van die ingrepen.

Johan Van Overtveldt

De auteur is chief economist van Trends.

[2002]

Bij aanhoudende druk op de begroting zal de verleiding om de belastingverminderingen terug te schroeven groot zijn.