‘We evolueren naar een technologiegroep’

Solvay viert volgende week in koninklijk gezelschap zijn 150ste verjaardag. De statige oude dame van de Belgische chemie heeft de jongste jaren een gedaanteverwisseling ondergaan. Kroongetuige is directielid Jacques van Rijckevorsel, die oude én nieuwe metiers van Solvay onder zijn hoede heeft.

Aan Solvay kleeft nog altijd het imago van traditionele chemiespeler. Maar achter de coulissen wordt hard getimmerd aan een rist innovaties die de toekomstige groei moeten verzekeren. Solvay is partner van het eerste uur van het bekende zonnevliegtuig Solar Impulse, dat in 2015 op zonne-energie om de wereld moet kunnen vliegen. Directielid Jacques Van Rijckevorsel zorgde er in 2003 voor dat Solvay als eerste bedrijf zijn steun toezegde aan het project. Intussen is het voor de Brusselse groep uitgegroeid tot een vliegend labo voor nieuwe kunststoffen.

Solvay is ook een ideeënfabriek voor innovaties in onder meer de medische sector en de landbouw. Die evolutie kwam in een stroomversnelling na de overname van het Franse Rhodia in 2011. Sindsdien telt Solvay 1900 onderzoekers in dertien grote centra voor onderzoek en ontwikkeling, waarin dit jaar weer ruim 260 miljoen euro wordt gepompt. Met succes, want vorig jaar deponeerde Solvay 300 octrooien, goed voor een plaats in de Thomson Reuters-lijst van de honderd meest innovatieve bedrijven.

Van Rijckevorsel vormt bij Solvay de brug tussen de oude en de nieuwe activiteiten. Hij superviseert de innovatie-inspanningen en is tegelijkertijd de schakel met de traditionele metiers van Solvay. Hij was eerder de topman van de afdeling plastics, en heeft nog altijd onder meer de divisie Chlorovinyls (zeg maar de pvc-business) onder zijn hoede. Die pvc-tak beleeft kritische tijden. Van Rijckevorsel werkt aan de geplande afsplitsing van de divisie in een joint venture met het Britse Ineos. Die operatie volgt uit de herstructurering van Solvay sinds de overname van Rhodia en de benoeming van Jean-Pierre Clamadieu, de vroegere topman van Rhodia, tot CEO van Solvay.

Hoe hebt u als veteraan van Solvay de overname van Rhodia ervaren?

VAN RIJCKEVORSEL. “Rhodia was heel lenig. Het kon heel snel inspelen op opportuniteiten en snel problemen oplossen. Solvay had veeleer een visie op lange termijn. Samen levert dat een complementariteit op die de organisatie heeft versterkt.”

Solvay pronkt nu graag met innovatie

VAN RIJCKEVORSEL. “Voor mij is dat de natuur van de ondernemer. Ondernemen is innoveren en omgekeerd. Maar we kunnen niet alles doen. We moeten dus kiezen welke opportuniteiten we aanvallen. We hebben wel dertien onderzoekscentra en werken almaar meer op open innovatie. Vorig jaar hebben we 300 octrooien gedeponeerd. Het resultaat is er ook naar. We hebben een new-salesratio van 23 procent. Dat wil zeggen dat nieuwe producten, die minder dan vijf jaar op de markt zijn, al bijna een kwart van de omzet vertegenwoordigen. Dat betekent dat jaarlijks 3 miljard euro van nieuwe producten komt. En dan moet je weten dat die ratio voor sommige groeimotoren al meer dan 30 procent bedraagt. We hebben trouwens de ambitie om binnen vier jaar een derde van de inkomstengroei te halen uit innovatie.”

Kunt u concrete voorbeelden van innovatieprojecten geven?

VAN RIJCKEVORSEL. “We hebben in onze divisie speciale polymeren een gamma producten voor medische implantaten ontwikkeld. Door de vergrijzing is daar almaar meer behoefte aan. Veel prothesen zijn van metaal, maar die zijn veel harder dan het bot, waardoor het bot na verloop van tijd loskomt van de prothese. Met een nieuw soort plastic dat wij ontwikkeld hebben, laat de prothese zich beter omwikkelen door het bot en houdt ze veel langer. Dat is al op de markt. We hebben ook polymeren ontwikkeld voor smartphones. Namen mogen we niet noemen, maar we leveren aan de heel grote en succesvolle producenten. In ieder toestel zit 27 gram van ons product. We hebben bijvoorbeeld ook producten om het aanraakscherm krasvrij te houden.

“In landbouw hebben we een product dat de druppels van herbicide kleiner maakt, zodat ze veel preciezer insijpelen. We hebben ook een behandeling van zaden, die het kiemen met zowat 15 procent versnelt. Dat kan een enorm potentieel hebben, maar het is te vroeg om daarover te spreken. We zijn ook trots op een formule die stikstofhoudende meststoffen beschermt. Ook dat kan een enorme markt zijn.

“Daarnaast zijn we een industriële partner voor Accoya, hout dat zo is behandeld dat het tot vier keer langer onderhoudsvrij blijft, beter isoleert, insecten afhoudt en kan worden gerecycleerd. Het product wordt momenteel aangeboden aan de doe-het-zelfzaken, onder meer voor terrashout of deuren.

“We hebben ook Emana ontwikkeld, een nylon met biokristallen dat wordt gebruikt in kleding. Als je transpireert, worden de kristallen geactiveerd. Die doen de huid beter ademen, zodat je minder snel moe wordt. En we ontwikkelen zelfs een behandeling voor visvijvers. Tegen 2025 komt driekwart van alle geconsumeerde vis uit viskwekerijen. Met ons product kunnen we parasieten neutraliseren. En zo zijn er veel meer projecten.”

Dat staat allemaal wel ver van basis-chemie.

VAN RIJCKEVORSEL. “We evolueren dan ook sterk in de richting van een technologiegroep. We ontwikkelen ook materialen voor lithium-ionbatterijen, brandstofcellen en drukbare elektronica. We zijn ervan overtuigd dat bijvoorbeeld televisieschermen flexibel moeten kunnen zijn, en dat je ze dus moet kunnen drukken. We kunnen daar inkt voor ontwikkelen. Ook batterijen zullen worden gedrukt, of panelen met fotovoltaïsche cellen. Dat is technologie in volle ontwikkeling, maar we stellen ze wel centraal, want we geloven dat dit allemaal een grote toekomst heeft.

“En vergeet niet de Solar Impulse. Dat is een passie voor mij. Ik heb er meteen in geloofd. We hebben daarvoor producten ontwikkeld die we nu verkopen. Wij hebben additieven ontwikkeld waardoor de capaciteit van de batterijen sterk is gestegen en het gewicht kon worden verlaagd. Daardoor kon het vliegtuig ook opstijgen.”

Dus zonder Solvay geen Solar Impulse?

VAN RIJCKEVORSEL. “Die zou zonder ons in ieder geval nu nog niet hebben gevlogen.”

Mist u de goede oude tijd?

VAN RIJCKEVORSEL. “Neen. Echt niet, dat meen ik vanuit de grond van mijn hart. Ik zeg niet dat het slechte tijden waren. Je moet het verleden niet verloochenen. Maar op zeker moment verandert alles rondom je. En ofwel verander je zelf, ofwel is het je omgeving die je verplicht te veranderen. Ik gaf er de voorkeur aan zelf het initiatief te nemen en me zo snel en soepel mogelijk aan te passen.”

U was de man van plastics en nu nog van pvc, dat blijkbaar in de groep wat verdoemd is. Doet dat pijn?

VAN RIJCKEVORSEL. “Pvc is niet verdoemd. We hebben wel de plicht voortdurend onze portefeuille van activiteiten te verbeteren. Ik heb trouwens zelf jarenlang gewerkt aan de transformatie van plastics. Dat was permanent lenig zijn. Wat pvc in Europa betreft, hebben we nu een industrieel project dat wil anticiperen op de nieuwe uitdagingen, die steeds maar aanzwellen. Zo is er nu weer het Amerikaanse schaliegas. Op basis daarvan hebben we beslist voor onze pvc een joint venture te vormen met het Britse Ineos. Dat zal voor een nieuw elan zorgen.”

Maar het einddoel is wel pvc volledig van de hand te doen.

VAN RIJCKEVORSEL. “Er voor de helft in blijven zitten, is wellicht nutteloos. En dat wordt ook niet slecht bekeken. De wereld verandert voortdurend. Als bedrijf niet meeveranderen, zou een slecht signaal zijn.”

U hebt de toelatingsaanvraag voor de joint venture met Ineos ingediend bij de Europese Commissie, maar u had daarvoor al contacten met de Commissie. Hebt u al signalen gekregen?

VAN RIJCKEVORSEL. “Alles gaat voorlopig zoals we hadden gedacht. We voeden de Commissie. Zij stelt vragen, en wij antwoorden. Ze gaat niet zeggen wat haar beslissing is voordat die genomen is. Maar het gaat vooruit. Er is een heel goede samenwerking met de diensten van de Commissie.”

Wat zijn nu uw grootste uitdagingen?

VAN RIJCKEVORSEL. “Onder meer die joint venture met Ineos. Dat dossier vergt enorm veel werk en tijd. Een andere prioriteit is de positionering van de groep in nieuwe metiers voor de komende tien tot twintig jaar. Het grootste potentieel zit in onze groeimotoren, zoals speciale polymeren. Daar heb ik een zwak voor, want ik ben er al lang bij betrokken.”

Wat ontbreekt nog in het aanbod van Solvay?

VAN RIJCKEVORSEL. “We moeten nog veel werken aan onze portefeuille. We moeten die pvc-operatie afronden, onze groeimotoren voort ontwikkelen en innovatie nog aanzwengelen. Dat vergt tijd. We hebben nog maar sinds kort een nieuwe organisatie. Sommigen moeten nog leren anders te werken. Te beginnen met het uitvoerend comité (lacht).”

Vindt u het niet jammer dat de historische kennis van het bedrijf en zijn oude activiteiten zo snel verloren gaan? Van de ploeg die Rhodia minder dan twee jaar geleden heeft overgenomen, zijn al diverse toppers verdwenen, inclusief de CEO en de CFO. De wissels aan de top gaan snel bij Solvay.

VAN RIJCKEVORSEL. “Met alle respect, de kerkhoven liggen vol met mensen die onmisbaar waren. We hebben allemaal een heel bescheiden rol. Eén iemand die weggaat op 30.000 mensen, zal snel worden vervangen.”

BERT LAUWERS, FOTOGRAFIE JELLE VERMEERSCH

“Innoveren is de natuur van de ondernemer. Ondernemen is innoveren en omgekeerd”