De auteur is hoofddocent aan de Universiteit Gent en partner van de Vlerick Leuven Gent Management School
Reacties: marc.buelens@trends.be
Managementonderzoekers van prestigieuze managementscholen houden zich niet alleen bezig met triviale onderwerpen zoals winnende strategieën, motiverende leiderschapsstijlen of gezonde financiële structuren. Soms bestuderen ze ook écht belangrijke onderwerpen. Op het recentste congres van de prestigieuze ‘Academy of Management’ presenteerden topresearchers van London Business School bijvoorbeeld onderzoek over het tv-spelprogramma ‘The weakest link’.
Als u af en toe eens zapt, bent u zeker al terechtgekomen bij een roodharige dame, volledig in het zwart gekleed, die met een monotone stem, als een dominante meesteres (in alle betekenissen van het woord) op vernederende wijze tegen een kandidaat zegt: ” You are the weakest link“. U hebt dan Anne Robinson in actie gezien. U hebt dan gezien hoe de kandidaten ervan genieten vernederd te worden, uitgescholden, en schaapachtig erkennen dat ze te dom zijn om aan zo’n programma deel te nemen, ja dat ze dankbaar zijn erkend te worden als een zwakke schakel.
De regels van het spel, dat enkele jaren geleden ook op VTM te zien was als ‘De zwakste schakel’, zijn vrij eenvoudig. Het is nu eenmaal televisie. Negen quizbeesten moeten om beurt een vraagje beantwoorden. Als ze juist antwoorden, gaat de pot ( bank) progressief omhoog; als ze fout antwoorden, valt de pot terug op nul. Zegt een kandidaat echter bank voor hij antwoordt, dan is de pot definitief verworven voor de eindpot. Bij elke ronde valt er een kandidaat af ( the weakest link). De kandidaten stemmen de in hun ogen zwakste kandidaat weg. Nadien wordt ook in elke ronde bekendgemaakt wie objectief gesproken de sterkste en wie de zwakste kandidaat was. Op het einde strijden twee finalisten voor de eindpot. Omdat de pot progressief omhoog gaat, heeft het niet veel zin telkens bank te roepen, want dan speel je voor peanuts. Wacht je te lang, dan zal vroeg of laat wel een dommerik een vraag missen en staat te pot weer op nul.
De onderzoekers vertrokken van een bekend dilemma uit de managementliteratuur: samenwerken of competitief zijn. Wat verkiest u: de zwakste zijn van een zeer sterk team, of de beste van een zwak team?
Het eerste is heel goed voor het bedrijf. U bent uiteraard goed (wie twijfelt daar nu aan?) en toch bent u de zwakste! Dat moet nogal een team zijn. Leuk voor het bedrijf. Maar niet zo leuk voor u. Uw reputatie, uw zelfvertrouwen enzovoort zullen na een tijdje wel een deuk krijgen. Voor u geen prima-donnabonussen, geen snelle promoties. Uw uitstekende prestaties komen alleen het bedrijf ten goede. En wee als de bedrijfsleiding ooit beslist dat de tien procent zwaksten moeten gaan!
In het tweede geval (zwak team, u de sterkste) ziet dat er best leuk uit voor u, maar is het een kleine ramp voor het bedrijf. Als u al de beste bent, wat moet de rest dan voorstellen? Maar nu is de kans wel groot op extra bonussen, en zeker op een snelle promotie.
‘The weakest link’ levert uitstekend materiaal om dit probleem te bestuderen. Wie wordt er weggestemd? De zwaksten, degenen die het team veel geld kosten, of de sterksten, want dan kom je in de finale tegen iemand die je kan kloppen. Voorwaar uiterst belangrijke wetenschappelijke vragen. En de onderzoekers van London Business School hebben zich moeite noch inspanning getroost om een antwoord te krijgen op deze wereldschokkende uitdagingen. Ze hebben niet minder dan 55 afleveringen van het programma bekeken en gecodeerd, en zijn tot de volgende conclusies gekomen.
Bij het begin van de aflevering worden eerst de zwakken geëlimineerd. Het is niet goed het zwakste teamlid te zijn! Op het einde van de aflevering echter wordt er al tactischer gestemd. Dan durft men wel eens een sterke figuur weg te stemmen, uiteraard om de eigen kansen gaaf te houden.
Eén onderzoek op zich stelt niet veel voor. Is er ander onderzoek dat die verbluffende conclusies kan bevestigen of tegenspreken? Absoluut. Tijdens dezelfde sessie werden nog twee andere papers gepresenteerd. Men had studenten allerlei spelletjes laten spelen voor echte dollars. En wat bleek: als het er niet echt op aan kwam, bleken de studenten nogal coöperatief, maar als het begon te spannen, werden ze lekker competitief. Dat patroon kwam ons verdacht bekend voor.
People are our most important asset… zolang het er niet op aan komt. Maar zodra het spannend wordt, de beurskoers wat te veel zakt, de winstcijfers niet gehaald worden, dan zijn mensen een kostenfactor die moet worden gereduceerd. Dan zijn mensen plots the weakest link.
En opvallend is ook dat de onderzoekers van London Business School niet de eersten zijn om dit programma als studieobject te gebruiken. In de Verenigde Staten hebben ze onderzocht of racisme een rol speelt bij ‘The weakest link’. Denkt men dat bepaalde rassen slimmer/dommer zijn en worden zij, ondanks de beschikbare objectieve informatie sneller of trager weggestemd?
Ook hier waren de resultaten op zijn minst schokkend te noemen. Racisme bestaat. Bij het begin van het spel worden voornamelijk Spaanstaligen weggestemd. Men denkt dat ze dommer zijn. Op het einde worden ze bijna niet meer weggestemd, ook omdat men denkt dat ze dommer zijn.
Ik heb de jongste jaren veel gekeken naar ‘Big Brother’, ‘Expeditie Robinson’ en ‘Idool’. Uiteraard alleen als onderdeel van mijn academische opdracht. Toch even met mijn decaan praten of dat retroactief niet als researchtijd kan worden beschouwd.
Marc Buelens
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier