Wat is een effectieve manager?

Welke vaardigheden moet u als manager door en door beheersen? Robert Quinn brengt ze samen in een model met de nodige paradoxale trekjes. En pittige voorbeelden.

Robert Quinn, Sue Faerman, Michael Thompson & Michael McGrath, Handboek managementvaardigheden. Academic Service, 444 blz., 42,50 euro.

Robert Quinn, Persoonlijk meesterschap in management. Academic Service, 224 blz., 14,95 euro.

Plots, middenin haar toespraak, trok ze haar jasje open en toonde de 2000 verkopers een grote bult in haar pantalon. “Onze ballen zijn zeker zo groot als die van anderen,” bulderde ze. Die uithaal was gericht naar de verkopers van Ascend, een bedrijf met een machocultuur, die overnemer Lucent te zacht vonden. “Wij bij Lucent vinden jullie cowboys. Jullie zien ons waarschijnlijk als mietjes. Ik denk dat het tijd is om elkaar echt te leren kennen.”

Die pregnante anekdote heeft Fast Company-journalist George Anders opgetekend in Perfect Enough. Doortrapte verkoopster, agressief, energiek, maar ook stijlvol en openhartig – zo beschrijft journalist Charles Babcock dezelfde taaie tante, die inmiddels aan het hoofd staat van Hewlett-Packard ( HP). Carly Fiorina, op handen gedragen door de ene, gevreesd en verguisd door de andere, laat niemand onberoerd.

In 1999 zorgde Fiorina voor een schok bij de informaticapionier en printerproducent. HP, begonnen in een garage in Silicon Valley, eind jaren dertig, huldigde de traditie dat eigen medewerkers konden doorgroeien naar de top. Maar Fiorina werd gekoppensneld bij dat andere technologie-icoon, Lucent. Prompt hamerde ze de aloude consensuscultuur (beroemd als the HP Way) aan gruizelementen. Haar commentaar: “Iedereen mag nee zeggen en niemand mag ja zeggen.” Kortom, de medewerkers hadden het zo druk met het zoeken naar overeenstemming, dat er niets wezenlijks veranderde. Decennialang had die conservatieve attitude gewerkt, maar in de huidige turbulente markt en maatschappij zijn stilstand, schroom en sloomheid synoniem voor sterven. Terwijl ze doortastend op de cultuur inbeukte, kocht ze ook pc-gigant Compaq om voldoende schaalgrootte te genereren om met IBM te concurreren. In een bitsige strijd moest ze ook de erfgenamen van de oprichters Bill Hewlett en Dave Packard van zich afschudden, die een achterhoedegevecht ontketend hadden tegen de kordate dame.

Met die sappige bedrijfscase tonen Robert Quinn, Sue Faerman, Michael Thompson en Michael McGrath in het Handboek managementvaardigheden in één klap diverse thesen aan. Met als conclusie: management is niet te vatten in één simpele stijl, één rol, één dominante vaardigheid. Wie wil overleven en er liefst méér dan een moeizame survivaltocht van maakt, moet zich soepel kunnen bewegen in al die rollen die een manager überhaupt moet kunnen vervullen én die een goede manager groots kunnen maken.

Acht rollen spelen. Quinn en zijn collega-professoren en consultants noemen hun model waarin ze al die paradoxen laten samenvloeien, het concurrerende-waardenkader. Dat deden ze al in 1994 in een gelijknamig handboek, maar die turf stuurden ze bij op de drempel van de dotcomhausse in 1997. Toen waren er al een aantal nieuwe vaardigheden zich komen opdringen. Vandaag, na het abrupt afgelopen dotcomfeest, brengen ze een derde herziene editie uit, die al opmerkelijk vlug een Nederlandse vertaling kreeg. Wie dacht dat het een terugkeer naar de keurig omkaderde modellen werd, zal verrast opkijken. De complexiteit van de hoge eisen en de flexibiliteit van de managers worden nu nog meer beklemtoond.

In een eerste hoofdstuk wordt het kader met vier verschillende invalshoeken van organiseren geschetst. De volgende acht hoofdstukken belichten de acht verschillende managersrollen die daarin thuishoren. Achtereenvolgens maken we kennis met de manager als mentor, stimulator, controleur, coördinator, bestuurder, producent, bemiddelaar en innovator. Bij elke rol vinden we niet alleen voorbeelden en theorie, maar ook een leermodel, oefeningen incluis. Als bijlage wordt nog een zelfbeoordelingstest gegeven, waarmee u zelf kunt nagaan welke rollen u degelijk vervult en waar bijsturing wenselijk is. Schools en streng? Ja, maar ook effectief, nuttig en onderhoudend dankzij de voorbeelden en de pittige details die het weidse panorama inzichtelijk maken.

Voorspel. Van organisatiepsycholoog Robert Quinn verscheen tegelijkertijd een paperback van diens businessbestseller Persoonlijk meesterschap in management (1991). Ook hierin legt Quinn al uit dat de vraag wat een effectieve manager is, niet eenduidig te beantwoorden valt. De ene keer moet hij zich strak aan de regels houden en controleren, dan weer moet hij de regels soepel interpreteren. Hij introduceert er het concurrerende-waardenkader, dat in het latere handboek uitvoerig gedoceerd wordt. Dit boek vormt dan ook een prima springplank naar het handboek, een interessant voorspel bij het magnum opus. Hier en daar is er wel wat overlapping, maar de komende vakantieweken lenen zich prima om de eisen en vaardigheden eens nauwgezet te toetsen.

Luc De Decker

Doortrapte verkoopster, agressief, energiek, maar ook stijlvol en openhartig – zo beschrijft journalist Charles Babcock taaie tante Carly Fiorina, topvrouw van Hewlett-Packard.