Wat als… we alleen produceren wat we echt nodig hebben?

Ik lees in mijn krant dat de oplossing voor de ondergang van onze planeet is: alleen produceren wat we echt nodig hebben. Als we dat doen, zouden we de aarde minder belasten en een einde stellen aan de duivelse spiraal van de economische groei, Moeder Aarde niet uitputten, onze schaarse hulpmiddelen aanvaarden en onze planeet redden. Dat klinkt niet slecht.

Heb ik mijn papieren krant echt nodig? Nee. Maar let op: ook mijn digitale krant belast de aarde. Hebben kinderen speelgoed nodig? Nee. Ik herinner mij de mooiste momenten uit mijn kinderjaren: met wat steentjes, takjes en vodjes papier winkeltje spelen, met een schoolkameraad die later een succesvol zakenman is geworden. Hij heeft ongetwijfeld, overduidelijk meer dan ik, veel geleerd uit ons spel.

Hebben we een jeans nodig? Nee. Brood? Ja, zeker. Muesli, nee. Netflix? Nee! Confituur? Ja, zeker, maar alleen aardbeienconfituur. Nutella? Nee! Het is een absurde vraag: wat hebben we echt nodig? Een schaakbord, een weekblad, cosmetica, een stropdas, een boek, een tablet, een tank, antivirussoftware? Brood en aardbeienconfituur, dus. Zeg dat maar eens tegen een Maleisiër. Die verklaart je gek. Overigens, ik eet ‘s morgens havermout.

Ik begrijp wel wat de redder, een belangrijke professor en een diep denker, echt bedoelde. Op de een of andere manier moeten we onze economie heroriënteren. En het wordt glashelder: gewoon door wat efficiënter te produceren zal het niet meer lukken. Wij, Vlamingen, hebben de mooie uitdrukking ‘laten we toch het zonlicht niet loochenen’. We stevenen onafwendbaar af op een klimaat dat niet meer is aangepast aan onze manier van leven. Zoek eens op wat het echt zal betekenen als de opwarming in plaats van 1,5 graad 3 graden bedraagt. De meest realistische voorspellingen hebben het over 2,7 graden tegen 2100. En als we lekker voortdoen zoals we bezig zijn, gaan we zelfs voorbij 3 graden.

Hoe moet het dan wel? Voor de helft volg ik de ecomodernisten. Hun argumenten zijn goed onderbouwd. Met een combinatie van technologische vooruitgang en gezonde economische principes lossen we het probleem voor de helft op. Als de prijs voor een vliegtuigticket de echte kosten weerspiegelt, zal er geen vliegschaamte nodig zijn. Ondernemers zullen ons fijne, klimaatvriendelijke alternatieven bieden. Soms zijn technologische doorbraken spectaculair. Helaas is economie een kwestie van vraag én aanbod. ‘Iets’ zal ook de vraag moeten sturen. Daar ligt het probleem van die andere helft. We komen er echt niet met de huidige principes van ‘mijn auto is mijn vrijheid’. Onze collectieve acties zijn naast economisch ook politiek van aard. Terwijl we economisch en technologisch in een heel geavanceerde maatschappij leven, is ons politieke vermogen om samen een beter brood te bakken nog erg primitief. Er is altijd wel een politicus à la Georges-Louis Bouchez die ervoor zorgt dat de vliegtaks een symbolisch lachertje is. Enkele landen zullen zich blijven verzetten tegen een wereldwijde controle, die bijvoorbeeld voor echte geo-engineering broodnodig zal zijn. Greta Thunberg heeft op dat punt gelijk: veel blabla. Een bindende, wereldwijde wetgeving? Uitgesloten.

Ik heb nog gedacht dat corona een wake-upcall zou zijn. Dat het eerst-een-catastrofescenario nu toch van de baan zou zijn. Maar het tegendeel lijkt te gebeuren. De opeenvolgende crisissen zijn blijkbaar een reden om pijnlijke beslissingen nog wat uit te stellen. Eerst extra investeren in landsverdediging, dan nog wat gascentrales openen, dan toch maar wat extra steenkool, zelfs bruinkool, en dan de koopkracht ondersteunen (om wat te kopen?). We willen eerst een catastrofe, en dan zullen we wel zien. Dat klinkt cynisch. Maar vind ik het minder cynisch dan bruinkoolcentrales te heropenen.