Waar wetenschap en beleid botsen

Charles F. Manski, Public Policy in an Uncertain World. Analysis and Decisions, Harvard University Press, 2013, 224 blz, 36 euro

Politici en beleidsmakers baseren zich vaak op wetenschappelijk onderzoek om beslissingen te nemen. Dat is uiteraard een goede zaak, maar volgens Charles Manski in Public Policy in an Uncertain World houdt dat ook gevaren in. Politici stellen regelmatig dat ‘onderzoek aangetoond heeft’ dat een bepaald beleid wenselijk is. Maar hoe betrouwbaar is de analyse van het onderzoek waarop zij zich baseren? En wat betekent de analyse voor de manier waarop het beleid wordt gemaakt, voor thema’s gaande van de nood aan een minimumloon tot de goedkeuring voor het verkopen van nieuwe geneesmiddelen?

Charles Manski stelt on-omwonden dat het beleid eigenlijk gebaseerd is op onbetrouwbare analyses. Beleidsmakers gaan er al te vaak van uit dat de resultaten van wetenschappelijk onderzoek een universele en eeuwige waarde hebben. Terwijl een diepere analyse van dat onderzoek bij Manski vragen doet rijzen. Zo gingen veel gedragsexperts — en ook economen — er lange tijd van uit dat alle consumenten rationeel zijn en dus altijd de beste of optimale beslissing nemen. De waarheid is genuanceerder, weten we sinds de financiële crisis.

Resultaten van onderzoeken bevatten nog altijd te veel onzekere en onvoorspelbare elementen, zodat het gevaarlijk is die conclusies zomaar om te zetten in beleidsdaden, waarschuwt Manski. Menselijk gedrag is moeilijker in wetenschappelijke modellen te vatten dan vaak gedacht. Maar dat horen beleidsmakers en de bevolking niet graag. Manski: “Het publiek, ongeduldig naar oplossingen voor de dringende problemen, beloont diegenen die eenvoudige analyses bieden die leiden tot eenduidige beleidsaanbevelingen. Deze prikkels maken het verleidelijk voor onderzoekers om snelle en duidelijke conclusies te trekken.”

Een concreet voorbeeld? In de VS is president Barack Obama voorstander om het minimumloon op te trekken van 7,25 naar 9 dollar per uur. Voor- en tegenstanders citeren uit wetenschappelijk onderzoek om hun gelijk te halen. De een wijst op de gestegen koopkracht, de ander vreest voor jobverlies. Maar volgens Manski schort er telkens iets aan de methodologie van dat onderzoek en zijn de aanbevelingen, in beide gevallen, dus waardeloos.

Politici, ambtenaren, journalisten, zelfs bezorgde burgers, hebben geen kaas gegeten van wetenschapsmethodologie en kunnen die onderzoeksmethodologie niet goed genoeg begrijpen om zelf te kunnen beoordelen of gepubliceerde bevindingen relevant zijn. Mogen ze zich dan in hun beleidsbeslissingen niet langer laten leiden door wetenschappelijk onderzoek? Toch wel, stelt Manski, maar ze moeten meer rekening houden met de factor onzekerheid. Uiteraard heeft de hoogte van een werkloosheidsuitkering een effect op de zoektocht naar werk. Maar er kunnen ook andere redenen zijn dan een hoge uitkering waarom iemand beslist zich niet op de arbeidsmarkt aan te bieden. Volgens Manski worden be-paalde verbanden te snel gelegd. Leidt een royale bonuscultuur in bedrijven tot betere resultaten? In het verleden zou iedereen daar volmondig ja op hebben geantwoord. Nu rijzen meer en meer twijfels over zulke assumpties.

THIERRY DEBELS