Waar gaat de conjunctuur naartoe?

De ECB voorspelt een onverwacht snelle herneming van de economie.

De conjunctuur blijft echter kwakkelen in België en in euroland.

Trends zet de positieve en negatieve signalen op een rijtje.

“Ik denk dat de euro-economie wel eens sneller zou kunnen gaan groeien dan voorspeld,” claimde Otmar Issing begin augustus. Als lid van het directiecomité en hoofdeconoom van de Europese Centrale Bank geldt de Duitse monetaire havik Issing – veel méér dan uittredend president Wim Duisenberg – als dé centrale beleidsfiguur van de ECB.

Een goede week later kreeg de uitspraak van Issing een nogal wereldvreemd karakter. Eurostat bevestigde toen immers dat Duitsland, Italië en Nederland, samen goed voor meer dan de helft van de euro-economie, medio 2003 in een heuse recessie zitten. De Europese Commissie liet nagenoeg gelijktijdig weten dat ze zeker voor het derde kwartaal nog geen beterschap verwacht voor de hele eurozone.

Na de ijzersterke periode 1997-2000 zal 2003 voor de euro-economie en voor België het derde kwakkeljaar op rij worden (zie tabel: Ooit was er groei). Merk trouwens op dat onder Verhofstadt I de relatieve positie van België inzake economische groei binnen het europeloton behoorlijk slechter is geworden. Over de periode 1997-2000 groeide de Belgische economie per jaar gemiddeld 0,3 % méér dan het eurogemiddelde. In de periode 2001-2003 kwam België per jaar 0,3 % onder het eurogemiddelde uit.

De hamvraag is dan ook wat 2004 conjunctureel gaat brengen. De Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling ( Oeso) schuift voor het eurogebied het behoorlijke groeicijfer van 2,7 % naar voren. The Economist raadpleegde dan weer zestien privé-instituten, die gemiddeld op amper 1,7 % uitkwamen. Voor 2004 en 2005 tekenen zich positieve en negatieve tendensen af. We zetten ze even op een rijtje.

Waarom het kan verbeteren

1. De voorlopende conjunctuurindicator van de Oeso duidt op tekenen van herstel, al zijn die meer uitgesproken voor de Verenigde Staten dan voor de eurozone. Die indicator loopt normaal een negental maanden voor op de reële activiteitsontwikkeling. Concreet: het herstel zou in het voorjaar van 2004 beginnen.

2. Hoewel het gigantische tekort op de lopende rekening van de Amerikaanse betalingsbalans, de zeer hoge schuldgraad van de gezinnen, en de budgettaire expansie van president George W. Bush (1700 miljard dollar aan belastingsverlagingen!) de fundamentele gezondheid van de economie blijven bedreigen, verwacht nagenoeg iedereen dat de VS volgend jaar een groei tussen de 3 % en de 3,5 % zal laten zien. De VS vertegenwoordigt 20 % van de euro-export, zodat een hogere Amerikaanse groei via verhoogde exportmogelijkheden ook onze conjunctuur aanzwengelt.

3. De kansen op structurele hervormingen qua sociale zekerheid en arbeidsmarkt in landen als Frankrijk en Duitsland namen de jongste maanden aanzienlijk toe. Wegens te grote tegenkanting van de basis laten de Duitse vakbonden hun strijd voor een kortere werkweek vallen. In Frankrijk betoogt een groeiende schare mensen tegen de harde kern die om de haverklap het land plat staakt.

4.Vanuit de Belgische bankwereld komen berichten, bevestigd in een Europese context, dat de kredietaanvragen vanwege bedrijven weer in de lift zitten.

5. Simpele statistiek. Nog nooit is een periode van recessie en stagnatie blijven duren. Naarmate de slapte aanhoudt, neemt de kans op een ommekeer toe. We geven echter onmiddellijk toe dat dit argument het minst overtuigend klinkt (90 % kans op herneming betekent dat er nog altijd 10 % kans bestaat dat het niet beter wordt).

Waarom het kan verslechten

1. Het afgelopen jaar steeg de euro met 15 % ten opzichte van de dollar. Als vuistregel geldt dat een stijging van de eurowisselkoers met 10 % de groei binnen de eurozone met 0,6 % beknot. Zonder de opwaardering van de euro zouden we voor 2004 dus nagenoeg een vol procentpunt meer groeien. Een hogere euronotering bemoeilijkt niet alleen de export naar de VS en de dollarzone (Zuid-Amerika en grote delen van Azië), maar verhoogt ook de competitiviteit van de bedrijven uit die dollarzone binnen het eurogebied.

2. Sinds begin mei 2003 ging de olieprijs omhoog van 23,5 dollar naar 30 dollar per vat, of een stijging met 28 %. Ook hier geldt een proefondervindelijke vuistregel: een stijging van de olieprijs met 10 % knijpt minstens 0,2 % van de eurogroei af.

3. De langetermijnrentevoeten schoten sinds medio juni angstaanjagend snel omhoog, met bijna 1,5 procentpunt in de VS en met bijna 1 procentpunt in euroland (zie Visie, blz. 62). Gegeven de dalende inflatietendens betekent dat een forse ruk omhoog in de reële rentevoeten op lange termijn. Van de Nederlandse econoom Jan Pen komt de boutade dat je een economie op twee manieren kunt vernietigen: op een snelle en vakkundige manier en op een trage en chaotische manier. Voor de eerste procedure, aldus Pen, vraag je de Amerikanen hun B52’s eens langs te sturen; voor de tweede volstaan hoge reële rentevoeten.

4. Aansluitend daarop: de kortetermijnrentevoeten van de ECB blijven (veel) te hoog ondanks de drie rentedalingen van de voorbije maanden. Bedrijven die zich vandaag op korte termijn willen financieren, betalen nog altijd tussen de 3,5 % en de 4 %.

5. Ook al door de te stugge houding van de ECB blijft het deflatiegevaar acuut. Meer nog, alles wijst erop dat vooral de eurozone, en dit voornamelijk via het Duitse kanaal, verder afdwaalt naar gevaarlijk deflatiegebied. Alleen de ECB kan die afdwaling bijsturen.

6. Het budgettaire beleid is in Europa duidelijk op drift. Het Stabiliteitspact moet dringend weg. Gegeven de schuldgraad van Duitsland en de stand van de conjunctuur is er anno 2003 niets mis met een Duits deficit van 4 % van het bruto binnenlands product (BBP). Die argumentatie geldt niet voor landen als Italië, Griekenland en België, die nog altijd met een schuld van meer dan 100 % van het BBP zitten. Nochtans gaf ook VLD-voorzitter Karel De Gucht een totaal verkeerd signaal toen hij enkele weken geleden een verhoging van de belastingen best mogelijk noemde. De Gucht heeft dus niets begrepen van de lessen uit twintig jaar saneringsbeleid in België. De belangrijkste les daaruit is dat je met belastingverhogingen op termijn de sanering van de publieke financiën alleen maar moeilijker maakt.

OOIT WAS ER GROEI

Economische groei, in % per jaar

2003200220011997-2000

België0,70,70,83,2

Eurozone0,60,81,52,9

VS2,32,30,34,2

Bron: Oeso. De cijfers voor 2003 zijn de consensusprognose volgens The Economist.

Vanden Borre bekijkt de rekening. De elektroketen Vanden Borre stelt in reclamespots voor zijn klanten het voordeligste elektriciteitstarief te berekenen en het nodige te doen voor een eventueel nieuwe aansluiting. Vanden Borre sloot echter alleen doorverkoopcontracten met Electrabel en Nuon. Er zijn geen andere leveranciers bij betrokken. De keten vergelijkt dus uw oude tarief met de nieuwe van beide spelers. Toch kan die korting, afhankelijk van het verbruik, per gezin tot enkele honderden euro per jaar oplopen.

Zwitserse bankiers veroveren België. Aangetrokken door onze fiscale amnestie strijken Zwitserse privé-bankiers neer in Brussel. De prestigieuze Geneefse bankier Lombard Odier Derier Hentsch zou binnenkort zijn deuren openen in Brussel. Samen met UBS, ‘s werelds nummer één van het vermogenbeheer, die in juli 2002 bij ons aanlandde, en recenter nog de Banque Privée Edmond de Rothschild, de familiale privé-bank die deel uitmaakt van de Zwitserse groep La Compagnie Financière, zou dat de derde Zwitserse privé-bankier zijn die officieel kan bogen op een vestiging in Brussel.

Sobelair praat met SN Airholding. De chartermaatschappij Sobelair onderhandelt al enkele maanden met SN Airholding, de hoofdaandeelhouder van die andere Brusselse carrier, SN Brussels Airlines. Of toch niet? Topman Aldo Vastapane van Sobelair: “Er is geen enkel gesprek, er is absoluut niets beslist.” SN Airholding heeft overigens geen geld voor een eventuele kapitaalverhoging bij Sobelair (zie Trends, 7 augustus 2003).

De hoofdeconoom van de ECB voorspelt een snelle herneming van de economie. Is Otmar Issing wereldvreemd of gewoon optimistisch?