Waar een onjuiste aan gifte toe leiden kan

Om u te dwingen de wet over successierechten na te leven, bestaan er fiscale boeten en correctionele straffen. Sommige overtredingen worden sowieso beboet, ook als u niet de bedoeling had te frauderen. We zetten de boeten en straffen even op een rij.

De auteur is advocaat aan de Brusselse balie en assistent aan de ULB.

Voor een groot aantal belastingplichtigen staat de eenmalige bevrijdende aangifte – beter bekend als fiscale amnestie – voor de deur. Hoewel sommige vragen nog onbeantwoord blijven, bestaat er één zekerheid: wanneer u als erfgenaam niet in aanmerking komt voor fiscale amnestie of geen aangifte doet, blijven de verplichtingen op het vlak van de successierechten voor u gelden. Het is dus nuttig om wat dieper in te gaan op deze verplichtingen, zodat u weet welke risico’s u loopt als u de successieregels niet naleeft bij het overlijden van de erflater.

Fiscale boete

De wet beschrijft verschillende situaties waarbij inbreuken op de regels (zwaar) beboet kunnen worden. Deze boeten worden exact in de wet beschreven en hoeven niet door een rechter uitgesproken te worden. De fiscale overheid mag ook niet zomaar nieuwe boeten uitvinden.

1. Om te beginnen riskeert u een boete wanneer u de aangifte van nalatenschap niet of laattijdig inlevert. Elke erfgenaam die de aangifte te laat inlevert, krijgt per maand vertraging een boete van 25 euro. Het totaal van deze boeten mag nooit meer zijn dan een tiende van de verschuldigde rechten. Tot juli 1993 bedroeg deze maandelijkse boete 2,5 euro, een symbolische som die de mensen er niet bepaald toe aanzette om de aangifte op tijd af te leveren.

De boete van 25 euro per erfgenaam en per maand zal misschien meer mensen ertoe brengen de aangifte niet nodeloos uit te stellen. Omdat de boete wordt opgelegd per persoon die de aangifte moet indienen, kan die vrij hoog oplopen wanneer de vertraging meerdere maanden bedraagt en er veel erfgenamen zijn. Zodra een erfgenaam zijn aangifte indient, kan hij niet langer worden beboet.

2. Een andere boete is verschuldigd wanneer u de successierechten te laat betaalt. Als u de rechten niet hebt betaald op basis van een ingeleverde aangifte of een aanvaarde transactie, krijgt u een boete van een tiende van de verschuldigde rechten wanneer u die niet hebt betaald binnen vijftien dagen na de betekening van een dwangbevel. Dit is dus geen boete die u krijgt als u de belasting niet betaalt op vraag van de belastingadministratie, maar een dwangbevel betekend door een deurwaarder.

3. De derde boete komt het meeste voor. Die bestraft u als u bepaalde bezittingen niet vermeldt in de aangifte. Wanneer u geen aangifte doet van onroerende goederen die in België zijn gelegen, betaalt u een boete die gelijk is aan de verschuldigde belasting. Met andere woorden, als het tarief voor de berekening van de successierechten 24 % bedraagt, is de boete ook 24 %. Als het tarief 70 % bedraagt (bijvoorbeeld tussen een neef en zijn oom), is de boete 70 %.

Wanneer u andere goederen(zoals roerende goederen) niet aangeeft, bedraagt de boete tweemaal de verschuldigde belasting. Wordt u bijvoorbeeld belast tegen een tarief van 30 % en vermeldt u een aantal roerende goederen niet, dan hebt u een boete van 60 % aan uw been. In totaal betaalt u dus 90 %, vermeerderd met de nalatigheidinteresten. Als het tarief van de successierechten 90 % is (bijvoorbeeld als de overledene uw oom in Wallonië is), kan de boete oplopen tot 180 %. De totale rechten op de goederen bedragen dan 270 %, plus nalatigheidsinteresten. Deze boeten moeten sowieso worden betaald, ook als er geen intentie tot fraude bestaat.

4. Als u de geërfde goederen verkeerd schat, krijgt u ook een boete. Gaat het om goederen die niet aan een schatting zijn onderworpen (zoals aandelen die op buitenlandse beurzen zijn genoteerd), dan betaalt u tweemaal de bijkomende rechten. Gaat het om goederen die wel aan een schatting onderworpen zijn (zoals een gebouw in België of aandelen van een Belgisch bedrijf dat niet op de beurs genoteerd is), dan betaalt u eenmaal de bijkomende rechten.

Het tekort moet wel gelijk zijn aan of hoger dan een achtste van de totale waardering van de gecontroleerde goederen, zoals die in de aangifte vermeld wordt. Het is dus van groot belang om u niet te vergissen bij het schatten van de goederen.

5. Ten slotte bestaat er ook een boete wanneer u een valse verklaring hebt afgelegd. U moet tweemaal de ontdoken rechten betalen als u bijvoorbeeld valse informatie geeft over de graad van verwantschap of over het fiscale adres van de overledene, en als u een schuld die niet tot het passief behoort toch hebt aangegeven. De boete wordt ook opgelegd wanneer u bijvoorbeeld een testament niet vermeldt waarin goederen aan een derde worden geschonken, wanneer een schuldvordering onjuist blijkt (met andere woorden onbestaande is) of wanneer u een fout adres van de overledene hebt aangegeven (om een beter tarief te kunnen genieten in het ene gewest, terwijl de overledene in werkelijkheid in een ander gewest woonde).

Wanneer u verscheidene overtredingen pleegt, betaalt u een boete voor elke overtreding, ook als die betrekking heeft op hetzelfde goed.

Clementie

Tot 1 januari 1990 hadden de erfgenamen een berouw-recht: sommige boeten werden met de helft verminderd als een corrigerende aangifte werd gedaan. Deze vermindering is uit het wetboek geschrapt. Toch worden sommige boeten alsnog verminderd als de overtreding niet tot doel had de successierechten te ontduiken.

Om het werk bij het bepalen van die verminderingen wat te verlichten, bestaat er een Koninklijk Besluit waarin de mogelijke verminderingen bepaald worden. Vermeldt u een roerend goed niet, dan wordt de boete, die normaal tweemaal de verschuldigde belasting bedraagt, gereduceerd tot 20 %. De boete bij een te betalen recht kan dus 30 %, 6 % of 60 % bedragen.

In de praktijk krijgt u, als u een spontane bekentenis aflegt, een beperkte boete. Antwoordt u echter negatief op een vraag van de belastingadministratie over het bestaan van een bepaald goed en komt u pas daarna met een bekentenis, dan betaalt u de volledige boete.

Er bestaat een uitzondering waarbij u wordt vrijgesteld van de fiscale boete. Dat kan alleen wanneer u kunt bewijzen dat u geen enkele fout of onachtzaamheid hebt begaan. Er is geen sprake van een fout wanneer u kunt bewijzen dat u alles in uw vermogen hebt gedaan om een volledige en juiste aangifte in te dienen.

Dat is niet hetzelfde als handelen te goeder trouw. Als u een schatting opgeeft van een gebouw die lager ligt dan de werkelijke handelswaarde, hebt u misschien wel te goeder trouw gehandeld, maar moet u toch een boete betalen. De fiscus kan echter oordelen dat u geen fout hebt begaan als voor het bepalen van het passief bepaalde documenten nodig waren die in het bezit waren van een erfgenaam die ze weigerde te overhandigen.

Boeten worden vrij zelden volledig kwijtgescholden. Een vermindering van de boeten is daarentegen wel mogelijk wanneer de automatische vermindering niet meer van toepassing is.

Correctionele straffen

Voor de zwaardere delicten bestaan correctionele straffen. Die worden uitgesproken door een rechter na een proces voor een strafrechtbank. Correctionele straffen zijn heel zeldzaam en werden in de voorbije jaren alleen gebruikt in heel mediagevoelige gevallen.

Een lijstje van de inbreuken:

Als u met opzet de voorschriften over successierechten overtreedt, kunt u een gevangenisstraf van acht dagen tot twee jaar krijgen en/of een geldboete van 250 tot 12.500 euro.

U kunt een gevangenisstraf van een maand tot vijf jaar krijgen en/of een geldboete van 250 tot 12.500 euro als u valsheid in geschrifte pleegt. Bent u bijvoorbeeld een belastingadviseur of boekhouder, voor eigen rekening of in dienst van een onderneming, dan kan de rechter u een verbod opleggen om dit beroep gedurende drie maanden tot vijf jaar uit te oefenen. De rechter kan bovendien bevelen dat de onderneming waarvoor u werkte, voor drie maanden tot vijf jaar wordt gesloten.

U kunt deze straf bijvoorbeeld oplopen wanneer u een bankkluis, na het overlijden van de huurder ervan, opent met de bedoeling belastingen te ontduiken. De straf kan worden opgelegd aan u, aan de persoon die helpt bij dit misdrijf en ook aan de bankbediende die de opening van de kluis heeft toegelaten.

Emmanuel de Wilde d’Estmael

Correctionele straffen werden

in de voorbije jaren alleen gebruikt

in heel mediagevoelige gevallen.

Als u een schatting opgeeft van een gebouw die lager ligt dan de werkelijke handelswaarde, hebt u misschien wel te goeder trouw gehandeld, maar moet u toch een boete betalen.