Waar de tijd begint

Tonga is het kleinste en allicht ook merkwaardigste koninkrijk van deze planeet. De overgang naar het nieuwe millennium, op 1 januari 2001, plaatst deze bizarre eilandengroep met zijn opvallend ronde mensen plots op de kaart. In Tonga begint de tijd.

We hebben voor het eerst over Tonga horen spreken toen de bokser Paea Wolfgramm tijdens de Olympische Spelen in Atlanta de finale haalde. Verbluffende beelden waren dat, van een oer-zwaargewicht die zijn tegenstanders letterlijk verpletterde. In een bar in Nuku’Alofa zullen we trouwens Wolfgramms broer ontmoeten, die ons vertelt dat de bokser trainingen volgt in Amerika en Nieuw-Zeeland: “Hij weegt amper nog 200 kilo. Hij staat scherp en gaat voor goud in Sydney.”

Big is beautiful in Tonga. Zelf hebben de Tonganen een duidelijke verklaring voor hun vaak extreme lichaamsbouw: “We zijn lui en we eten graag.” Wanneer we met Royal Tongan Airlines van Fiji naar Tonga vliegen, stappen twee jonge heren op die samen een halve ton wegen. Ze kunnen slechts met veel moeite door de middengang en nemen elk drie seats voor hun rekening.

De lichaamsomvang van zijn onderdanen is een van de zwaarste (!) problemen waarmee koning Taufa’ahau Tupou IV geconfronteerd wordt – niet alleen omdat heel veel mensen kampen met hartproblemen, maar ook omdat hij eigenaar is van de landelijke luchtvaartvloot. De kleine vliegtuigjes hebben namelijk de grootste moeite om op te stijgen en van het ene eiland naar het andere te hoppen. Zijn koninkrijk bestaat uit 170 eilandjes die in de Stille Oceaan verspreid liggen over een oppervlakte die 12-maal zo groot is als België.

Vier jaar geleden is de 80-jarige vorst begonnen met een Loss Weight Conquest; hij gaf zelf het goede voorbeeld door af te slanken van 170 naar 140 kilo. De sensibiliseringscampagne is in het straatbeeld terug te vinden in grappige slogans: “You are what you eat”.

Economisch gezien blijft de koninklijke familie echter even zwaarwichtig als voorheen. Zij is niet alleen eigenaar van de luchtvaartmaatschappij, maar ook van vele hotels, de bank, de brouwerij ( “One kingdom, one beer”), de communicatiesatelliet, de vanilleplantages – en dan hebben we zo ongeveer alle economische activiteiten van het land opgesomd. Tonga is het laatste koninkrijk in de Stille Oceaan; als we vertellen dat België ook een koning heeft, gaan alle deuren open.

De aankomst

in de hoofdstad Nuku’Alofa op het eiland Tongatapu is een tegenvaller: de beloofde afspraak met de koning gaat niet door. Dat kunnen we de koning en de 100.000 eilandbewoners, met hun ontwapenende vriendelijkheid, echter niet kwalijk nemen. Tegen het eind van de reis zullen we pas goed beseffen dat de mensen hier op een heel ander ritme leven. De 30.000 toeristen die jaarlijks deze eilandengroep bezoeken, doen hun best om zich aan te passen aan de Tongaanse levenswijze: pluk de dag en maak je vooral nergens druk om.

Het Dateline Hotel in Nuku’Alofa is tot op de draad versleten; in de muffe kamer valt vooral de grote spuitbus tegen kakkerlakken op. De hotelaccommodatie is een probleem op main island – maar op de kleinere eilandjes kan men terecht in prachtige vakantiedorpen met verlaten stranden en wuivende palmen. Toch is er heel wat interessants te zien op het hoofdeiland: het koninklijk paleis, de overblijfselen uit de oudheid die verbazingwekkende gelijkenissen vertonen met Stonehenge, de blow holes langs de kustlijn die men best kan omschrijven als natuurlijke fonteinen waaruit het water tientallen meters hoog opspuit.

Elke bezoeker van Tonga maakt kennis met kawa en tapa’s. Kawa is een niet-alcoholische maar toch erg bedwelmende drank die getrokken wordt uit de kawaplant. Tapa’s zijn kunstzinnig beschilderde matten, geweven van boomschors, die als bruidsschat worden gegeven. Voor de Tonganen gelden nog zeer strikte huwelijksregels: jongen en meisje raken elkaar niet aan voor ze trouwen, en het huwelijk is alleen geldig als het meisje nog maagd is. De familie van de bruid schenkt een grote hoeveelheid tapa’s en matten van pandanusbladeren aan de familie van de bruidegom. Die tapa’s worden opgevouwen onder het bed bewaard. Een prachtig souvenir voor wie er een op de kop kan tikken.

We vliegen

met een De Havilland over de hele archipel naar de Ha’apai-eilanden. De zonsopgang is prachtig, vanuit de lucht gezien. De zon boort zich door wolkenslierten die het hele uitspansel kleuren met rode en gele vlammen. De stralen priemen doorheen de blauwgroene koraalriffen die afgezoomd zijn met witte schuimkoppen. De eilandjes en de koraalriffen lijken wel een schitterend halssnoer dat achteloos in zee werd geworpen. “Don’t worry, be haapai”, zo staat te lezen in de luchthaven van het eiland Lifuka. Keurig uitgedoste heren met aktetas gaan naar hun werk. Ze dragen een zonnebril, een wit hemd met stropdas en daaronder een rokje van pandanusbladeren, de officiële kledij van het land.

Op het eiland Foa, dat middels een brug verbonden is met het hoofdeiland, bezoeken we een paar dorpen waar mensen en varkens harmonisch samenleven. Verderop vinden we het paradijselijke Sandy Beach Resort met 12 bungalows op het strand. We zijn vlakbij the edge of time (de datumgrens); tijd krijgt hier werkelijk een andere dimensie.

Onze volgende halte is de archipel Vava’u, pal op de datumgrens gelegen, where time begins. In het levendige stadje Neiafu maken we kennis met de real Tongan lifestyle. Breedgeschouderde kolossen spelen een hardnekkige rugbypartij, terwijl jonge vrouwen giechelend toekijken. Zo’n 200 vrouwen verzamelen in het college om de dansen voor te bereiden voor het feest van 4 juli, de verjaardag van de koning. ‘s Avonds is er een lakalaka, een traditioneel feest waarbij gigantische hoeveelheden voedsel worden klaargemaakt in de umu (een oven in de grond). Het jonge volkje komt bijeen in de parochiezaal die als discotheek dienst doet, maar op zaterdagavond gaat alles dicht om middernacht: de zondag is een heilige dag.

Bij aankomst in het hotel vraagt de receptioniste: “You go to church tomorrow?” Ja, waarom niet? De eredienst in de Sint-Jozefkerk van Neiafu op het eiland Vava’u is een begeesterende belevenis. De prachtige koorzang van honderden enthousiaste gelovigen is even indrukwekkend en tijdloos als dit eiland, dat letterlijk op de grens ligt tussen vandaag en gisteren.

Wij vlogen met Lufthansa naar Frankfurt, met Air New Zealand via Los Angeles naar Fiji en met Royal Tongan Airlines naar Tonga.

Tourism Council of the South Pacific: tel. (00-49-30) 42.25.60.26, fax (00-49-30) 42.25.68.87.

HENK VAN NIEUWENHOVE / ERIK TANGHE