VTM maakt exact dezelfde fout als de VRT in de eerste helft van de jaren negentig: “ze kopiëren”

Net voor het lanceringsfeestje van tv-zender ‘één’ spraken we met VRT-topman Tony Mary over de toekomst van de openbare omroep. Hij verwacht grote veranderingen door de komst van digitale televisie, zowel voor de kijker als voor de adverteerder. Hoe kan de VRT standhouden als ze steeds meer kanalen moet invullen voor steeds minder kijkers?

Feest aan de Reyerslaan vorige week, want TV1 gaat voortaan door het leven als ‘één’. Intussen wordt achter de schermen gewerkt aan een nieuwe beheersovereenkomst die het parcours van de VRT tot 2012 moet uitstippelen. Die beheersovereenkomst, de derde uit de geschiedenis van de omroep, gaat pas op 1 januari 2007 in, maar de krijtlijnen worden dit jaar al uitgezet. Het contract tussen de Vlaamse Gemeenschap en de VRT loopt over vijf jaar, een periode waarin iedereen radicale veranderingen in het televisielandschap verwacht. Digitale televisie staat op doorbreken en zorgt voor meer kanalen, meer keuze en minder kijkcijfers, zonder dat iemand vandaag al zicht heeft op de concrete details.

Mary beroept zich op de rol die zijn omroep volgens het Vlaamse regeerakkoord te vervullen heeft en droomt van nieuwe themakanalen en een fors gestegen budget. Mediaminister Geert Bourgeois (N-VA) wil echter niet blind blijven voor kritiek vanuit commerciële hoek en de steeds strengere houding van de Europese Commissie over de financiering van openbare omroepen. Hij laat verstaan dat de VRT de komende jaren op zijn minst transparanter moet worden.

TRENDS. Christian Van Thillo, de baas van De Persgroep die mede-eigenaar van VTM is, vraagt onomwonden dat de politici uw dotatie zouden terugschroeven. In hoeverre mag de openbare omroep met openbaar geld de commerciële televisie dwarszitten?

TONY MARY (VRT). “Tegenover onze dotatie staat een opdracht, die heel duidelijk is omschreven in een beheersovereenkomst. Zolang die opdracht vervuld wordt, marktconform, denk ik dat het absoluut onaanvaardbaar is dat er gelobbyd wordt om ons te verhinderen die opdracht uit te voeren. Je kan hetzelfde discours gaan houden over de gezondheidszorg of het onderwijs. Als Vlaanderen op die terreinen aan de top staat, komt dat gewoon omdat de overheid daar haar verantwoordelijkheid opneemt. En het is nonsens om te zeggen dat dat duurder is. Het is in de jongste zes maanden voldoende aangetoond dat de openbare, publieke gezondheidszorg in Amerika 14 % van het bruto nationaal product kost en tot niets leidt, terwijl ze bij ons 10 % van het BNP kost en aan iedereen gelijke kansen op gezondheidszorg geeft.

“De overheid moet ons niet meer belastinggeld geven. Ze moet doen wat ze volgens mij gezegd heeft in haar regeringsverklaring voor de komende vijf jaar. Daar staat dat de Vlaamse overheid aan haar openbare omroep de beheersautonomie en de middelen zal geven om mee te doen in het nieuwe landschap. De VRT heeft vandaag al een budget van 370 miljoen euro: 250 miljoen van de overheid en 120 miljoen die ze zelf genereert. Dat is veel geld, maar relatief en internationaal bekeken is de VRT een low cost-openbare omroep. Deze omroep is in de voorbije tien jaar zodanig herwerkt, dat hij nu door iedereen wordt aangezien als een van de meest kwalitatieve, performante en kostefficiënte. Je moet een Vlaming zijn om daarop te blijven kappen.”

Met de digitale televisie komen er meer kanalen en versnippert het publiek. Om die kanalen te vullen, is meer geld nodig.

MARY. ” You can’t beat market forces, onmogelijk. Telenet spreekt vandaag over 200 tot 400 zenders, Belgacom over uiteindelijk 999. Op de Mipcom-vakbeurs in Cannes kan je ze kopen: geschiedeniskanalen, golfkanalen, sekskanalen, basketbalkanalen. Dat zal dus ingevuld worden. Belangrijk is dat de omroepen in Vlaanderen – en in het bijzonder de openbare omroep met zijn voorbeeldfunctie voor kwaliteit en innovatie – daar een rol in spelen. Als de overheid meent wat er in de regeerverklaring staat, moet ze de openbare omroep zijn rol laten spelen in die nieuwe digitale wereld.

“Ik heb ooit eens gezegd dat we daar in onze eerste schattingen op kruissnelheid 200 miljoen euro extra voor nodig hadden. Maar ik heb nooit gezegd dat die 200 miljoen euro een dotatie uit belastinggeld moeten zijn. Dat is een politieke beslissing. Ik zeg alleen dat het budget van de openbare omroep in 2010 ergens tussen 600 en 700 miljoen euro zal liggen.”

Er is meer kapitaal nodig voor minder rendement. Dat versterkt de greep van machtige buitenlandse mediaconcerns.

MARY. “Het maakt de rol van de openbare omroep des te belangrijker. De openbare omroep zal de enige zijn die de culturele identiteit in Vlaanderen zal kunnen blijven garanderen. In een commercieel bestel – en ik heb daar niets tegen – zijn financiële dividenden belangrijker dan maatschappelijke. De productie van één aflevering van Flikken kost een beetje meer dan 300.000 euro. Maar voor 6000 euro koop je al een aflevering van Inspector Morse. En die duurt tweemaal zo lang. Waarom zou een echt commercieel bedrijf zoveel geld uitgeven als het niet verplicht wordt door een externe factor? De openbare omroep verplicht de commerciële omroepen om Vlaamse fictie te maken. En daardoor hebben we ook een zeer rijk audiovisueel landschap in Vlaanderen.”

Wordt de openbare omroep betaaltelevisie?

MARY. “Dat is een zeer moeilijke vraag, omdat het model niet duidelijk is. Het principe en de filosofie van de VRT is: al wat we doen, moet universeel en gratis zijn. Maar we zien vandaag al hoe moeilijk dat is. VRTNieuws.net kan je bekijken op Belgacom en bij Telenet. Waarom? De overheid heeft ons geen geld gegeven om zelf servers te zetten en lijnen te trekken. Dus wij maken gebruik van die providers. Het signaal dat van hier vertrekt, staat gratis ter beschikking van iedereen onder dezelfde voorwaarden, maar UPC en andere providers geven het niet door, dus hun klanten zien VRTNieuws.net niet.”

We krijgen wellicht een korf met daarin een reeks open kanalen die vrij te ontvangen zijn en daarnaast betalende kanalen. U zegt: in die betalende kanalen zitten wij niet?

MARY. “Je moet die vraag stellen aan de distributie. Mijn signaal is gratis voor iedereen.”

Dus we gaan naar een situatie waarin u uw signaal gratis geeft en er een commercieel bedrijf daarna geld voor vraagt aan de kijkers die u wilt bedienen.

MARY. “Dat is een maatschappelijk debat. Ergens zal iemand moeten betalen om die signalen bij de burger te krijgen: ofwel de burger, ofwel de overheid. Maar ik kan me niet inbeelden dat de Europese Commissie zal toelaten dat de overheid de Telenets van deze wereld subsidieert.”

De meeste landen hebben op zijn minst zenders, satelliet en kabel. Is het geen goed moment om het zenderpark van de VRT open te stellen zodat de diversiteit aan distributiekanalen zo hoog mogelijk blijft?

MARY. “Opnieuw, u stelt een politieke vraag waar ik niet kan op antwoorden. Ik ben exploitant. Maar waarom moeten we een alternatief bieden? We zijn voor 98,2 % bekabeld. Moet iemand nu die gigantische investeringen gaan doen om iets te gaan doen wat er al is?

“Onder John Goossens, twee jaar geleden, heeft Belgacom een plan bestudeerd om satellietuitzendingen te lanceren. Voor zover ik weet, hebben ze beslist die investeringen niet uit te voeren. Nu zitten we met die zendtorens hier en met gigantische investeringen als we die digitaal interactief willen maken. We gebruiken de distributie die er is en we zijn daar tevreden mee.”

In hoeverre ondersteunt de VRT de export van Vlaamse televisieproducties?

MARY. “Wij hebben zo’n kleine productie dat we daar geen commercieel apparaat voor kunnen opzetten. Als je iets internationaal wil verkopen, moet je minstens pakweg zestig afleveringen van iets hebben. Anders is het voor een vreemde zender de moeite niet waard om een promotiecampagne op te zetten. Eigenlijk hebben we alleen van Flikken en FC De Kampioenen zestig afleveringen. FC De Kampioenen is zo Vlaams dat het onverkoopbaar is. Met Flikken zitten we nu dankzij een agent in acht landen. Als je natuurlijk een Roos van Montreux binnenhaalt, heb je automatisch een afneemgebied. De Mol is zo verkocht in meer dan dertig landen.

“We zijn onze aanpak nu wel drastisch aan het veranderen. We hebben het initiatief genomen om met Nederland en de Scandinavische landen – de middelgrote Europese landen – samen fictie te gaan maken. Ik heb goede hoop dat het digitale onze productiekost zal verlagen. Op 35 millimeter filmen is geweldig duur. Daardoor waren tv-fictie en bioscoopfictie twee verschillende zaken. Nu kan je bijna voor de kosten van een tv-productie films gaan maken en in de bioscoop uitbrengen, zoals we tijdens de kerstvakantie met Witse hebben gedaan in UGC en Kinepolis.”

Contentfabrikanten en distributeurs komen in één hand, zoals bij Time Warner en Comcast. Telenet wil officieel Canal+ verkopen, maar tot nog toe is dat niet gebeurd.

MARY. “Dat is volgens mij omdat ze geen koper vinden tegen een redelijke prijs. Maar het is een normale evolutie, in eender welke sector, dat de distributie altijd maar meer macht krijgt naarmate de industrie rijper wordt. Toen ik afstudeerde, dicteerden de Procter & Gambles hoe de distributie werkte. Vandaag dicteren WalMart of Carrefour aan Procter & Gamble waar zij hun producten mogen leggen en zelfs hoeveel ze mogen kosten. Behalve voor openbare omroepen, waaraan de Europese Unie toch nog een must carry-statuut gegeven heeft, wordt het een open strijd. De grote zenders zullen geen problemen hebben, de kleine zenders wel. Ik las nog vorige week dat Yvette Mignolet van Vitaya haar beklag deed dat ze niet op de Brusselse kabel raakte, behalve door meer te betalen.”

Voor uw cultuurzender wilt u samenwerken met de Nederlandse openbare omroepen en met Arte.

MARY. “Die zender kost naar schatting 15 miljoen euro per jaar. Sporza kostte 19 miljoen euro, maar de rechten voor sport zijn, eh, nét iets duurder dan de rechten voor cultuur ( glimlacht). Nederland heeft dezelfde problematiek als wij. Dus oké, de Groot-Nederlandse gedachte bestaat toch en een cultfilm die wij brengen is in Nederland evengoed een cultfilm, denk ik. Laten we eens kijken of we niet een aantal dingen samen kunnen doen, juist om die ongelooflijke culturele druk van de grote landen te vermijden. Arte heeft altijd geprobeerd in Vlaanderen door te dringen, maar is er nooit in geslaagd. Misschien kunnen we dus ook met hen gaan samenwerken. Maar het is allemaal misschien, hè. Af en toe moeten mensen eens kunnen dromen.”

De evenementenregeling bepaalt dat een aantal belangrijke sportwedstrijden niet achter de decoder mogen verdwijnen. Waarom moet u dan nog op de voetbalrechten bieden?

MARY. “Als de openbare omroep voor de Vlaamse samenleving een rol moet spelen in sportpromotie, in gezondheid, in het bevorderen van topsport, dan heeft ze trekkers nodig. En voor Vlaanderen zijn dat voetbal, tennis – zolang we de twee meisjes hebben – en fietsen. Die moeten de rest meetrekken. Want je kan nog zo goed krachtbal in beeld brengen, er gaat niet veel volk naar kijken.”

De commerciële omroepen beschuldigen u van dumping van radioreclame.

MARY. “Die zaak bij de Europese Unie gaan ze glorierijk verliezen, want men vergelijkt Vlaanderen met Wallonië. Dat zijn appelen en citroenen. Zo werken reclamemarkten niet. Dé reclamemarkt is Vlaanderen en daarin heb je een heel ingewikkelde vergelijking tussen reclame op radio en televisie, in magazines, huis-aan-huisbladen, dagbladen… Mijns inziens staat de radioreclame juist waar hij hoort te staan om concurrerend te zijn. Ik hoop dat de Europese Unie zich zo vlug mogelijk uitspreekt over die klacht, dan zijn we daar ook weer vanaf.”

En het verwijt dat u de productiehuizen te veel geld toestopt en daardoor de prijzen opdrijft?

MARY. “Wat we intern doen en wat we extern uitbesteden, mag ongeveer evenveel kosten. Dat zijn onze normen en daar houden we ons ook aan. Maar wie vandaag creatief bezig is, wil nu eenmaal eerst voor Woestijnvis werken en dan voor de VRT en zijn andere productiehuizen. Het grote probleem van het Vlaamse medialandschap is dat je een commerciële omroep hebt die zich voordoet als een openbare omroep. In heel Europa is er geen commerciële omroep met de nieuwsredactie van VTM. VT4 speelt zijn rol en wint kijkers. Maar VT4 brengt programma’s die wij niet brengen. De commerciële omroep, spijtig genoeg, maakt exact dezelfde fout als de openbare omroep van de eerste helft van de jaren negentig: hij kopieert. En la copie ne vaut jamais l’original.

“De commerciëlen klagen nu dat de VRT de lat van de kwaliteit veel te hoog legt. Zo’n uitspraak doet me gieren van het lachen. Dat is vragen of we maar willen stoppen met creatief te zijn. Jamais.”

De commerciële zenders hebben bij Europa geklaagd dat u hen met overheidssubsidies beconcurreert.

MARY. “Wij wachten, dat is alles wat we voorlopig kunnen doen. Er zijn zeer gedetailleerde vragen gekomen, wij hebben onze input gegeven aan de minister, en die heeft dat doorgestuurd naar het directoraat-generaal. Maar de realiteit is nu eenmaal dat wij aan een termijn gebonden zijn om te antwoorden, maar dat de Europese Commissie alle tijd mag nemen.”

Bruno Leijnse – Raphael Cockx

“De commerciëlen klagen nu dat de VRT de lat van de kwaliteit veel te hoog legt. Zo’n uitspraak doet me gieren van het lachen.”

“De openbare omroep is de enige die de culturele identiteit in Vlaanderen kan garanderen.”

“De productie van één aflevering van Flikken kost een beetje meer dan 300.000 euro. Maar voor 6000 euro koop je al een aflevering van Inspector Morse.”