VS ontmaskerd als schurkenstaat?

Over de Amerikaanse politiek en vooral over de belaagde president Bush verschijnen steeds meer kritische boeken.

Een selectie, aangevuld met de memoires van Hillary Rodham Clinton.

Met de oorlog in Irak nog op het netvlies, rollen opvallend veel boeken over de Amerikaanse president George Bush en het Amerikaanse beleid van de persen. In deze selectie focussen we eerst op een wel zeer kritisch kwartet.

Hebzucht en egoïsme. Schurkenstaat (Lemniscaat, 379 blz., 19,95 euro): William Blum (1933) verliet in 1967 het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken uit protest tegen de oorlog in Vietnam. Nu verzamelt hij een sensationele serie wandaden van de VS. President Bush omschrijft landen die terroristen steunen als schurkenstaten, terwijl Blum aantoont dat de VS zichzelf schuldig maakt aan politieke moorden, aanslagen en interventies. Ook in eigen land, waar steeds vaker de praktijken van een politiestaat opdoemen. Blum noemt “hebzucht en egoïsme de officiële en ideologische basis van ons systeem.”

Stupid White Men – Amerika onder George W. Bush (Arbeiderspers, 285 blz., 16,95 euro): Michael Moore (1954) bedrijft politieke satire, zij het niet op de onschuldige cabareteske wijze van Geert Hoste, maar sluw, kritisch en met de politieke weerhaken van de passionele dissident. De thema’s die hij in zijn films, tv-programma’s en boeken aansnijdt, getuigen van een overtuigde sociale en democratische reflex. Zijn reportages zijn wel eens hoogst onrustbarend, deerniswekkend en miserabel, maar niet zelden slaagt Moore erin om van die maatschappelijke onthutsing krachtige satire te maken. Al valt dat in zijn boek over de volgens hem aartsdomme Bush tegen. Zijn tegendraadsheid wordt een trucje en zijn kritiek bevat te veel clichés en beweringen die een fond missen.

Het Vierde Rijk (Epo, 285 blz., 22,50 euro): Michael Parenti (1933) noemt Bush “noch achterlijk, noch misleid.” Hij vindt het “tijd om minder aandacht te besteden aan zijn versprekingen en meer aan zijn eerder efficiënte bedriegerij en meedogenloze kwaadaardigheid. Veel respectabele actievoerders werden verslagen door hun onvermogen om de totale verdorvenheid van hun vijanden volledig te bevatten.” Zo’n taal verraadt de oude compromisloze marxistische stempel. Dat hoeft geen schandvlek te zijn, maar Parenti dompelt zich helaas helemaal onder in de klassieke paranoïde argwaan over Het Grote Complot van Multinationals en Wapenindu-strie.

Permanente oorlog voor permanente vrede (Arbeiderspers, 141 blz., 14,95 euro): Gore Vidal (1925) slalomt sluw om de simpele lol van Moore en de academische zwaarte van Parenti heen. De averechtse romancier wentelt zich in de pure provocatie, die hij met literaire panache plastisch ontvouwt, gekruid met nazinderende aforismen. Dat verwacht je ook van een schrijver die al uitpakte met de venijnige wisecrack: “Alle intelligente mensen gaan het zakenleven in. Waarom zou je senator willen worden als je er één kunt kopen?” Maar ook hij verliest wel eens de pedalen, zoals wanneer hij The Wall Street Journal afdoet als “dit vrolijke neofascistische krantje.” In deze bundel met pamfletterige essays, waarvan sommige al verschenen in Vanity Fair, gaat hij wel eens vaker vilein uit de bocht. Finaal betoogt ook hij dat een klein groepje aan de touwtjes trekt in Wash-ington. Ze manipuleren zo sterk, dat ze het terrorisme uitlokken. Ondertussen verpaupert ook het Amerikaanse volk.

Hillary for president. Na het kwartet boeken dat Bush en de Amerikaanse politieke topkaste tegen de schenen schopt, wijzen we op twee heel andere werken.

Team Bush – Leadership Lessons from the Bush White House (McGraw Hill, 220 blz, 27,50 euro, verkrijgbaar bij Acco Leuven, tel. 016 29 11 00, fax: 016 20 73 89): Donald Kettl, een professor Politieke Wetenschappen, legt uit waarom Bush de eerste MBA-president genoemd mag worden. Hij past de knepen toe die op de business schools geleerd worden. Efficiënt teamwerk staat voorop. Bush vanuit een verrassend perspectief.

Mijn verhaal (Van Halewyck/Balans, 561 blz., 25 euro): Hillary Rodham Clinton was er wel erg vroeg bij om haar memoires te schrijven. Maar wat wil je als je al meteen een voorschot van de Amerikaanse uitgever Simon & Schuster van 8 miljoen dollar opstrijkt? Bovendien zou de gewezen First Lady wel eens een historische primeur kunnen verwezenlijken: in 2004 of wellicht pas in 2008 de eerste vrouwelijke president van de VS worden, nadat haar man Bill Clinton al de maximaal toegestane twee termijnen volbracht in de jaren negentig. Het boek wordt vooral in dat licht bekeken. Het beantwoordt immers voor eens en altijd een reeks vervelende vragen, zoals haar reactie op de seksuele relatie die haar man als president had met de Witte Huis-stagiaire Monica Lewinsky. Opzienbarende onthullingen vinden we evenwel niet, het boek moet haar Amerikaanse Droom-verhaal, haar doorzettingsvermogen en gewoon haar politieke imago extra in de verf zetten. Bijwijlen toch meer een zachte soap dan een politieke voltreffer.

Luc De Decker

“Alle intelligente mensen gaan het zakenleven in. Waarom zou je senator willen worden als je er één kunt kopen?” (Gore Vidal)