VROLIJKE STRATEEG

Uiteraard is hij knap. Dat toont zijn acht vellen lange curriculum vitae, met diploma’s, academische functies, artikelen, boeken en video’s maar al te goed aan. Maar even belangrijk is zijn gevoel voor humor. Professor doctor Herman Daems (52 j.) lacht makkelijk en veel. Hij hanteert die lach in discussies over de strategie van de Belgische ondernemingen, de verankering, het behoorlijk bestuur, de rol van de holdings, de toekomst van de managementscholen, de taak van professoren.

Sinds 1 juni zit Herman Daems de Investeringsmaatschappij voor Vlaanderen ( Gimv) voor. Hij is de tweede titularis, na Raynier van Outryve, die negentien jaar geleden de Gimv opstartte. De vader van Herman Daems was ambtenaar bij de buurtspoorwegen, de vader van Raynier van Outryve een edelman. De democratisering van het hoger onderwijs werpt haar vruchten af.

Wat is de belangrijkste karaktereigenschap van de nieuwe voorzitter? Herman Daems: “Ik wil niet ingekapseld zitten en heb een hekel aan hokjes. Ik volg enkele ideeën van Alfred Chandler en Michael Porter, maar dat betekent nog niet dat ik daarom gecatalogiseerd wil worden als chandleriaans of porteriaans. Dat is simplistisch en onprecies. Als ik academisch meer in de lijn was blijven lopen, had ik sneller erkenning gekregen. Toen ik mijn doctoraat wijdde aan de holdings, werd dat een irrelevant onderwerp genoemd. Ik heb me niet naar die mening geplooid. Vandaag is de holding een waardig studie-object, hoewel men er nog steeds niet uit is of ze een zegen of vloek is.”

Herman Daems nam afscheid van het kabinet van Vlaams minister van Economie Eric Van Rompuy (CVP) toen de Vlaamse regering hem in november 1998 voorstelde om Raynier van Outryve te vervangen: “We zullen werken volgens de regels van het behoorlijk bestuur. Ik ben voorzitter, het dagelijks beleid is in handen van directeur-generaal Gerard Van Acker. Maar de Gimv behandelt zo’n tweehonderd dossiers per jaar. Je kan geen voorzitter zijn zonder daar ook poolshoogte van te nemen. Een financiële groep wordt op een andere manier geleid dan een staalonderneming. Daar is het presideren meer voorspelbaar.”

Zijn anti-hokjesgedragslijn getrouw hoopt Herman Daems de cursussen Strategisch Management en Corporate Strategy te kunnen blijven doceren aan de KU Leuven: “Ik geef graag les. Mijn vakken zijn populair en ik sta op mijn zelfstandigheid. De voorzitter van de Gimv is geen werknemer, dus wil ik een terugvalpositie om vrij te kunnen spreken en handelen.”

De nieuwe Gimv-voorzitter heeft drie prioriteiten. Ten eerste wil hij de positie van de Gimv in Vlaanderen en België consolideren door actief mee te werken aan het openen van de familiale kapitaalstructuren voor gestructureerd en extern geld en door grotere projecten te ondersteunen – projecten van het kaliber Telenet, onder meer ook in de energiebranche. Ten tweede moet de Gimv een Europese dimensie krijgen. En ten derde moet ze blijven excelleren in risicokapitaal.

In de familie Daems ontbrak een universitair rolmodel. “Zodra ik aan de universiteit kwam, vond ik mijn roeping. Ik wilde professor worden. Voor mij is het belangrijk om via ideeën maatschappelijke ontwikkelingen te kunnen sturen.” Scouting was enorm belangrijk voor Herman Daems. Hij werd op zijn achttiende groepsleider van de Parsifal Groep in Wijnegem, op het moment dat Jean-Luc Dehaene (CVP) verbondscommissaris was. Herman Daems huwde een welpenleidster: “Ik heb op jonge leeftijd verantwoordelijkheid moeten opnemen. De scoutsgroep werd onder meer opgeschrikt door een zware moord en dat hebben we moeten verwerken. Ik geloof in langetermijncontacten en heb nog veel vrienden uit mijn scoutstijd en uit het Sint-Jan Berchmans-college. Neen, niet met Jean-Luc Dehaene, we hadden maar opnieuw een gesprek toen ik kabinetschef werd.”

Herman Daems studeerde wiskunde en theoretische natuurkunde aan de KU Leuven. “Ik besloot echter niet te doctoreren in die richtingen en een meer maatschappelijk gerichte studie aan te pakken. Dat werd economie. Snel ontdekte ik dat ik met de theoretische economie opnieuw bij de wiskunde was aanbeland. Daarom schoof ik op naar de economische geschiedenis, hierbij gestimuleerd door professor Herman Van der Wee.” In 1971 schreef Herman Daems een licentiaatsverhandeling over “Institutionele veranderingen van privé-instituties”. Waarom veranderen privé-instituties, waarom gebeurt dat zo traag en als het gebeurt, waarom dan met een schok? Dat onderwerp laat hem dertig jaar later nog niet los.

Na de KU Leuven studeerde Herman Daems een jaar aan Harvard University (“rijk aan stimulansen”) om zijn doctoraat voor te bereiden. Hij werkte dat af in Leuven in 1975. Verder studeren in de VS is immers zwaar als je op je 25ste twee kinderen hebt en geen gefortuneerde familie. Tussen 1975 en 1981 was hij jaarlijks drie tot vier maanden bij Alfred Chandler. Die wetenschappelijke samenwerking leidde tot boeken over strategisch management. In 1985 ontmoette hij Michael Porter en begon de samenwerking rond het competitieonderzoek. Tussen 1987 en 1990 doceerde Herman Daems bijna voltijds aan Harvard. Herman Daems: “Ik ben echter honkvast, voel me heerlijk thuis in Vlaanderen en besloot in 1990 om definitief terug te keren.”

Behalve doceren is adviseren een tweede roeping van Herman Daems. Hij leerde het Nederlandse bedrijfsleven kennen als deeltijdse partner van Horringa & De Koning. Kleine en middelgrote Nederlandse ondernemingen worden geadviseerd: KNP, Pakhoed, Philips Medical Systems.

In juni 1995 vraagt Eric Van Rompuy hem onverwachts of hij zijn kabinetschef wil worden. Eric Van Rompuy was in de regering Van den Brande II verantwoordelijk voor Economie, Kmo, Media en Landbouw. “Mijn eerste reactie was: neen, ik ben te oud voor die opdracht. Ik had ook geen enkele politieke ervaring. Eric Van Rompuy daagde me echter uit en zei, je hebt veel geschreven over wat er moet gebeuren met de Vlaamse bedrijven. Wel, breng die ideeën met mij in de praktijk.” Herman Daems werkte onder meer intensief mee aan de hervorming van de VRT, de hervorming van de media, de gedeeltelijke privatisering van de Gimv. “De kabinetsperiode was zeer positief en ik heb weinig gezien van de platte politiek. Een ontgoocheling was dat de Walen, nadat we werkelijk dachten dat het zou kunnen, onze voorstellen voor een loonsverlaging niet volgden.”

Herman Daems is een workaholic met weinig hobby’s. Op zijn vijftigste verjaardag kreeg hij een fiets. Hij leest graag, vooral boeken van Tom Wolfe. Zonder een kenner te zijn, houdt hij van Bach, opera en – vooral – de componist van de Lage Landen, Ludwig van Beethoven.

FRANS CROLS