Verslaafd aan informatie

Marc Buelens

IK HAD HET AL VERMOED en ik had het bij mezelf al vastgesteld, maar nu is het wetenschappelijk bewezen en staat het in the Proceedings of The National Academy of Sciences: er bestaat zoiets als informatieverslaving. Die is bij mij gelukkig erg gefocust: de brexit. Elke dag bezoek ik minstens vijf keer een gespecialiseerde website, waarop ik dan alle, letterlijk álle berichten, uit alle hoeken, over de brexit kan lezen. De meest onbetrouwbare opiniepeilingen en bevooroordeelde commentaren wisselen daar af met grondige analyses uit de belangrijkste dag- en weekbladen uit Ierland, Schotland en uiteraard Engeland.

Onze verslaving aan informatie neemt dramatische vormen aan, zoals elke verslaving die niet extern wordt afgeremd door hoge prijzen en sociale controle.

Onderzoekers uit de Verenigde Staten vroegen 37 proefpersonen om mee te doen aan een gokspelletje terwijl ze een hersenscan ondergingen. De deelnemers konden wat geld winnen en informatie kopen over hun kansen. Na een tijdje vertoonden ze allemaal kenmerken van een verslaafde. Ze betaalden ook voor zo goed als waardeloze informatie. Dat deed me denken aan zowat 90 procent van wat op mijn brexit-website staat. De onderzoekers stelden ook vast dat net dezelfde hersencircuits werden geactiveerd als bij verslavingen aan geld, seks, eten, drugs of alcohol.

ER ZIJN ERGERE DINGEN dan informatieverslaving, maar deze studie werpt toch weer eens een helder licht op de risico’s van eindeloos verbonden te zijn. Onze – vooral mannelijke – ouders en grootouders waren ook verslaafd aan nieuws. Ze lazen elke ochtend de krant, thuis of op de trein. Ze keken elke avond naar het journaal. Maar net zoals de Fransman elke dag bij het avondeten zijn glaasje wijn drinkt, is het ritueel van zulke verslavingen tegelijk de ultieme bescherming ertegen. De echte verslaafde staat op elk moment van de dag voor de verscheurende keuze: toegeven of niet. Het put uit, het plaveit de weg naar psychische problemen. Maatschappijen hebben altijd geprobeerd gevaarlijke producten via rituelen te kanaliseren. Ja, je mag veel te veel eten, als het feest is. Ja, alcohol is lekker en kan voor veel sfeer zorgen, maar het liefst op speciale plaatsen en speciale momenten.

TOT VREUGDE VAN de producenten van snacks, bier, wijn, en gokwebsites – je hoeft echt niet meer naar een casino om te gokken – zijn de pogingen om onze verslavingen te kanaliseren nooit erg succesvol geweest. Maar nu staat er helemaal geen rem meer op. Op elk moment van de dag kunnen we onze verslavingen voeden. En onze verslaving aan informatie neemt dramatische vormen aan, zoals elke verslaving die niet extern wordt afgeremd door hoge prijzen, speciale plaatsen en sociale controle. Ja ja, ik heb ook wel eens op het toilet stiekem de brexit-website geraadpleegd, omdat de prille norm in het gezelschap ‘geen phubbing’ – je gesprekspartner negeren door op je smartphone te staren – toch wat werkte. Maar sociale controle op onze verslavingen werkt echter hoe langer hoe minder. Integendeel: de sociale media nodigen je permanent uit om verbonden te blijven.

VERSLAVENDE MIDDELEN zijn almaar laagdrempeliger en hun beschikbaarheid is ronduit universeel. De eerstelijnsverdediging tegen verslaving is het individu. Maar dat faalt meer en meer. Het individu en zijn alom geprezen wilskracht staan bijna machteloos tegenover het massale gesofisticeerde aanbod. De strijd is erg ongelijk geworden. Filosofen hebben al eeuwenlang de lof gezongen van de vrije mens, psychologen kennen de dramatische gevolgen van extreme en zelfs milde verslavingen. Maar het individu wordt steeds hulpelozer, het aanbod dringt zich steeds meer op. We moeten het probleem op een maatschappelijk niveau aanpakken, en verslaving aan informatie is een probleem waar we voor een keer niet naar de overheid moeten kijken.

Ik zoek geen censuur. We moeten maatschappelijke bewegingen op gang krijgen, nieuwe sociale normen ontwikkelen. Maar eerst ga ik toch nog even kijken naar de nieuwe opiniepeilingen in het Verenigd Koninkrijk. Ik denk niet dat Boris Johnson wordt afgestraft. En die mening wil ik nu om het halfuur bevestigd zien.

De auteur is professor-emeritus aan de Vlerick Business School. Volg mij op www.marcbuelens.com.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content