Verlicht protectionisme

Bart Somers (Open Vld) en Caroline Genez (sp.a) hebben in De Zevende Dag gepleit om de Europese tak van de autobouwer GM veilig te stellen tegen protectionistische maatregelen van de Verenigde Staten. Hun voorstel komt aardig in de buurt van de thesis van de Franse publicist Emmanuel Todd. Willen we, bij een verder verslechterende economie, 500 miljoen Europese consumenten vrijwaren tegen een populistisch afglijden naar ‘koop Belgisch, koop Frans of koop Duits’, dan is volgens Todd een vorm van ‘verlicht’ supranationaal protectionisme op Europese schaal onafwendbaar. De Amerikanen gaan onder Obama die weg op. Westerse bankiers trekken zich terug uit de opkomende economieën, ze opteren al voor ‘eigen-volk-eerst-kredieten’.

Het kan alle kanten uit, als de Chinese en Russische premiers in de tempel van de globalisering, Davos, hun westerse partners kapittelen voor protectionistische reflexen. Amerikanen roepen buy American. In Japan en Europa monden nationale herstelplannen uit in eigen-bedrijven-eerstreflexen. Maar de Chinese en Russische leiders gaan evenmin vrijuit. Poetin vertoont stalinistische trekjes en premier Wen deelt subsidies uit aan strategische bedrijven en sectoren. Intussen hebben zowat alle leden van de G20, die in november iedere vorm van protectionisme afzwoeren, protectionistische maatregelen genomen. De crisis haalt principes en zekerheden onderuit.

Het hemd is nader dan de rok. Doha is klinisch dood en als alle leden de toegestane marges in de Wereldhandelsorganisatie benutten om hun invoerheffingen te maximaliseren, kan de wereldhandel met 7,7 procent krimpen. We zitten nochtans niet in de jaren dertig met een gevaarlijk opbod van ieder-voor-zichprotectionisme tussen individuele nationale economieën. We neigen veeleer naar sluipende marktafscherming, invoerheffingen en kwaliteitsstandaarden om concurrenten buiten te houden. Zoals in de jaren zeventig en tachtig, toen we na de eerste oliecrisis Japanse auto’s en videoapparaten weerden. Geleidelijk ontstaat een mengeling van de twee vorige scenario’s in de vorming van regionale handelsblokken. En die proberen de mondiale crisis subtiel op elkaar af te wentelen. Voor de onevenwichten in de wereldeconomie geven de Amerikanen en de Chinezen elkaar de schuld. De zware kater na de investeringen in Amerikaanse financiële instellingen (en in Fortis), maakt Peking afkerig van westerse regels.

Met massale wisselreserves (zoals de Amerikanen in 1930) is China een nieuw gegeven van formaat in de wereldhandel. Voor Emmanuel Todd herschikken 1,3 miljard Chinezen alle parameters. De Franse publicist vindt daarom dat we ons op Europees niveau moeten afschermen tegen het Chinees-Aziatische geweld. Protectionisme is een vies woord. Maar de Franse conservatieve krant, Le Figaro, vindt de thesis “minstens een discussie waard, al was het om meer brutale ontwikkelingen te vermijden”. Beleidsmakers moeten zich over dergelijke opties – waar kennelijk Somers en Genez toe neigen – grondig bezinnen. (T)

Door Erik Bruyland