Verknal nooit een goede crisis. Verander!

“Alleen een crisis, een reële of vermeende crisis, brengt echte verandering voort. Als zo’n crisis zich voordoet, wordt er ingegrepen aan de hand van dan voorliggende ideeën. Dat is, denk ik, onze roeping: alternatieven ontwikkelen voor bestaand beleid, ze levendig houden en beschikbaar tot het politiek onmogelijke verandert in het politiek onvermijdelijke.”

Dit citaat van Milton Friedman wordt in presentaties regelmatig opgevoerd als ‘never waste a good crisis‘. En we trekken in onze westerse markten wel degelijk lessen uit de financiële crisis van 2008-2011, we werken wel degelijk aan alternatieven. Crisissen zijn heilzaam, zolang we ze, zoals André Leysen schreef, maar als ‘uitdagingen’ blijven beschouwen. Dat was in 1986. Crisis werd toen nog met een K geschreven.

Laten we eens kijken naar wat de bank-verzekeraar KBC sinds 2008 aan alternatief bedrijfsbeleid voortbracht. Op een rijtje enkele veranderingen. Ten eerste, ingrijpen probeer je te doen in consensus, dus met de medewerking van personeel en vakbonden. Dat veronderstelt overtuigingskracht en geloofwaardigheid aan werkgeverskant en een constructieve, meedenkende opstelling van de vakbonden. Bij KBC steunde de grootste vakbond in een persmededeling de nieuwe strategie. De christelijke bond bracht de moed op van een publiek ‘ja’, een woord dat de meeste syndicalisten in België niet over de lippen krijgen.

Weinig metiers zijn ook aan ingrijpender veranderingen toe dan dat van bankier. De lage rente ondermijnt het beroep. Obligatiefondsen bijvoorbeeld kunnen hun kosten niet meer uit de markt halen, zeker sinds de regering-Di Rupo besliste om retroactief roerende voorheffing te heffen op de intresten en meerwaarden. Leg dat maar eens aan de klanten uit.

Terwijl het bankiersberoep in het verleden een feestje was, zijn de bankiers nu staalarbeiders. Ze kunnen veel, maar hun werk wordt nutteloos. Wees dan maar eens een bankier van 55. Ook daar vond KBC een oplossing voor. Het detacheert zijn ouderen. Wie iemand nodig heeft die een boekhouding kan voeren, een krediet kan onderhandelen, een raad van bestuur kan versterken, vraag aan KBC of het een 55-plusser kan afvaardigen. Over de kosten kan worden gepraat. En als het om een jonge ondernemer gaat die zelfs nog geen dak boven zijn hoofd heeft, er is ook ruimte in de veel te grote KBC-gebouwen.

Maar de verandering gaat nog verder. Geloof het of niet, maar KBC wil niet langer een eenkennige winstmachine zijn. In de jongste versie van het strategisch plan is er geen sprake meer van ROE, return on equity. Blijft die dan 9 procent of gaan we weer naar 20 procent? Niet onbelangrijk voor de beurswaardering. Bankanalisten moeten wel een doelstelling afleiden uit de jaarlijkse groeiambitie van een bescheiden 2,25 procent. Tersluiks geeft KBC hier een nieuwe invulling aan het begrip ‘shareholdervalue‘. Het eenzijdig nastreven van hogere koersen en dividenden leidde in het verleden tot ingrepen in balans en resultaten, die nu worden afgezworen.

En ten slotte is er nog een ingreep die aan de aandacht van de media is ontsnapt. KBC kent als eerste bank in Europa een risicoweging toe aan de vorderingen op landen-debiteuren, ook op België. In de jaren negentig groeide de gewoonte om aan vorderingen op staten een nulrisico toe te kennen. Dat was handig, want dan beschikten regelgevers en analisten over een ‘risicovrije rente’ waarmee ze in miljoenen algoritmes aan de slag konden. Die risicovrije rente kwam op de helling tijdens de redding van Griekenland en niemand gelooft nu nog dat een soevereine debiteur altijd zijn beloften zal kunnen houden. Bij haar aantreden als hoofd van de bankregulator bij de ECB bevestigde Danièle Nouy meteen dat ‘risicovrije activa gewoon niet bestaan’. Gevolg: banken moeten meer kapitaal aanhouden. Met de steun van de Nationale Bank wachtte KBC niet op de Europese regelgever. Het verhoogde zijn risicogewogen activa zopas met 4,4 miljard, waarvan het grootste deel (3,3 miljard) teruggaat op de vorderingen op Hongarije, gevolgd door de positie in Belgische staatsleningen (0,7 miljard). Dit is Belgisch pionierswerk met verstrekkende gevolgen in de bankwereld. En we hebben het dan nog niet over de bevestiging van het bank-verzekeraarmodel, ook een aanpak waarmee KBC in Europa stilaan uniek wordt. Sant in eigen land.

PAUL HUYBRECHTS De auteur is publicist en voorzitter van VFB.

PAUL HUYBRECHTS

Terwijl het bankiersberoep in het verleden een feestje was, zijn de bankiers nu staalarbeiders. Ze kunnen veel, maar hun werk wordt nutteloos.