Veel beter dan prozac

Wist u dat:

> Sinds 1800 de wereldbevolking verzesvoudigde, de gemiddelde levensverwachting verdubbelde en het gemiddelde reëel beschikbare inkomen vernegenvoudigde?

> Van de officieel als arm gecatalogeerde Amerikaanse burgers 99 procent over elektriciteit, lopend water en een koelkast beschikt, dat 95 procent een televisie heeft, 71 procent met zijn wagen rijdt en 70 procent over airconditioning beschikt?

> Voor de industriële revolutie in Europa het aantal moorden per 1000 inwoners tien keer hoger lag dan vandaag?

> In 2005 eenzelfde gecultiveerde oppervlakte een graanoogst opleverde die exact het dubbele was van de graanoogst in 1968?

Deze en nog vele andere opmerkelijke cijfers en gegevens staan in het boek The Rational Optimist. How Prosperity Evolves van Matt Ridley, gewezen journalist van The Economist. Bent u nog op zoek naar een inhoudelijk sterk en tegelijk erg vlot leesbaar boek voor uw vakantie, dan durven we u dit boek zwaar aan te bevelen. In deze dagen van economische en financiële ontij, van falende overheden, van ecologische armageddonverhalen en algemeen verspreide gevoelens van onmacht, cynisme en frustraties, komt Matt Ridley met een overtuigend verhaal van rationeel optimisme.

De argumentatie die Ridley op een weergaloze wijze ontwikkelt, klinkt vrij bekend in de oren van mensen vertrouwd met recent onderzoek over de oorsprong van economische groei en vooruitgang. Ridley doorspekt de economische analyse echter met elementen uit onder meer historisch, sociologisch, antropologisch en biologisch onderzoek.

De essentie bestaat erin dat de mensheid op het pad van de wezenlijke vooruitgang terechtkwam zodra men begon handel te drijven, een verhaal waarvan Ridley de start situeert een 100.000 jaar geleden in Afrika. Handel maakte het mogelijk om tot specialisatie over te gaan, de zogenaamde arbeidsverdeling, en zodoende talenten en inzichten te verscherpen. Zo ontstond een proces van cumulatieve vooruitgang, waarbij nieuwe specialisatie steeds intenser tot nieuwe innovatie en massale verhoging van de productiviteit leidde en leidt. Adam Smith formaliseerde dit argument al in 1776 in zijn Wealth of Nations, maar Matt Ridley laat dit basisinzicht op een meeslepende manier tot leven komen.

Ridley stopt echter niet bij het louter materiële aspect van de vooruitgangsmachine, zeg maar de vrijemarkteconomie. Hij gaat ook uitgebreid in op de kwaliteit van het leven in een via handel, arbeidsspecialisatie en innovatie voortschrijdende maatschappij. Hij verwijst het beeld naar de prullenmand dat in zo’n maatschappij egoïsme en een gebrek aan solidariteit woekeren. De recente crisis en de excessen in de financiële wereld zetten voor velen deze visie op de helling, maar Ridley pareert die negatieve conclusies op een briljante manier.

Matt Ridley brengt in zijn boek dus een fundamenteel optimistisch verhaal. Het is daarom boeiend om Ridleys analyse te vergelijken met die in een ander recent boek, namelijk Pandora’s Seed. The Unforeseen Cost of Civilization van Spencer Wells, professor aan Cornell University en als onderzoeker verbonden aan de Amerikaanse National Geographic Society. Spencer Wells analyseert welke kosten gepaard gingen en gaan met de vooruitgang van de mens en schetst een somber beeld van de toekomst. Waar hij bijna volledig aan voorbijgaat, is dat de menselijke inventiviteit in het verleden veel van die kosten wegwerkte en zelfs voorkwam, een fenomeen waar Ridley de hoeksteen van zijn boek van maakt.

Uiteraard kunnen oorlogen, nucleair terrorisme, financiële ontreddering, schrijnende corruptie, natuurrampen en andere calamiteiten nog voor heel wat miserie zorgen, maar de menselijke inventiviteit zal altijd weer opborrelen en oplossingen aandragen. Bovendien zal in een maatschappij waarin die innovatiekracht haar gang kan gaan, de kwaliteit van het leven ook gestaag verbeteren.

De geschiedenis van de onmiskenbare vooruitgang van de mensheid is een genuanceerd verhaal. Niet overal ter wereld ging men er in gelijke mate op vooruit. Meer nog, duidelijke voorbeelden van sterke en langdurige achteruitgang zijn vrij talrijk. We pikken er twee uit. Argentinië behoorde in de eerste decennia van de twintigste eeuw tot de rijkste landen van de wereld, maar was tegen het einde van die eeuw ver weggezakt. Meer sprekend nog is het voorbeeld van China dat rond het jaar 1000 aan de top stond in de wereld en tegen 1950-70 verkommerde in massale armoede.

Het optimistische verhaal van Matt Ridley klopt als een bus voor zover het gepaste kader aanwezig is om menselijke inventiviteit zo goed mogelijk tot ontplooiing te laten komen. Rechtszekerheid, adequate infrastructuur, degelijk onderwijs en een gepast fiscaal en reglementair kader vormen de meest frappante kenmerken. “Vooruitgang komt altijd terug, tenzij afgeblokt door een fout beleid”, besluit Matt Ridley.

DE AUTEUR IS ALGEMEEN DIRECTEUR VAN HET ONDERNEMERSPLATFORM VKW.

Johan Van Overtveldt

De menselijke inventiviteit zal altijd weer opborrelen en oplossingen aandragen.