Van snoep tot ramp

Een halve eeuw geleden ontstond de eerste duty free-shop op een luchthaven. Nu worden deze winkels in hun bestaan bedreigd.

Voorjaar 1947 keurde het Iers parlement een wet goed, die het mogelijk maakte om voortaan goederen zonder belasting of taks te verkopen aan reizigers. De “Customs Free Airport Act” beperkte de taksvrije verkoop tot bepaalde zones op luchthavens en tot boten die zich buiten de territoriale wateren van Ierland begaven.

In datzelfde jaar opende de eerste duty free-shop zijn deuren ; Shannon was de luchthaven die de première te beurt viel. Anno 1997 geniet Shannon vooral bekendheid bij piloten ; er huist een centrum dat een stuk van de transatlantische verkeersleiding verzorgt. Eertijds was het echter een stopplaats van kapitaal belang, gewoon wegens zijn strategische ligging op de uiterst westelijke hoek van Europa. Shannon vormde voor transatlantische vluchten de laatste (of eerste, al naargelang van de richting) tankplaats. En overigens, van het inmiddels klassieke duty free-assortiment was op Shannon geen sprake. Het aanbod bleef in eerste instantie beperkt tot toeristische snuisterijen en snoep.

In vijftig jaar tijd namen de duty free-verkopen een onwaarschijnlijke vlucht. Wereldwijd wordt er nu meer dan 625 miljard frank per jaar omgezet in deze belastingvrije artikelen. Daarin zitten verkopen in de lucht, op het water en op land (luchthavens plus sommige grensovergangen). Absolute koploper in de verkoop is het Londense Heathrow, waar passagiers vorig jaar voor zo’n 17 miljard aan goedkope sigaretten en dranken wegsleepten. Die luchthaven geldt samen met Amsterdam overigens onder kenners nog altijd als één van de interessantste belastingvrije shoppingcentra.

Ironisch genoeg wordt het feestgedruis rond het halve-eeuwfeest volledig overschaduwd door de nakende afbouw van het duty free-systeem. Vanaf 1 juli 1999 valt het goedkoop shoppen binnen de Europese Unie weg. Volgens woordvoerders van de branche een absolute ramp. Sarah Branquino, secretaris-generaal van de European Travel Research Foundation schat dat het afschaffen een terugloop van de verkoop met zich zal brengen van “4,8 miljard dollar. Hierdoor wordt 70 procent van de verkoop binnen de Europese Unie of 23 procent van de wereldmarkt geëlimineerd.”

De bedrijven achter de duty free-shops proberen dan ook met alle mogelijke middelen de afschaffing te vertragen. Ook door middel van allerhande onheilstijdingen. Op de jongste raad van bestuur van de Europese koepel van de duty free-eigenaars, werd een inktzwart scenario uitgetekend : financiële problemen voor (vooral regionale) luchthavens, massaal verlies aan reizigers binnen de Unie, afhaken van maritieme ondernemingen, bedreigde tewerkstelling voor de 140.000 personeelsleden en een hertekening van de toeristische kaart van Europa.

MARK VRIJENS

Duty free Vanaf 1 juni 1999 is het gedaan met het taksvrij winkelen binnen de Europese Unie.