Tweeling van de collaboratie

Het verhaal gaat over Hein en Toon, een tweeling, de kaap van de zeventig al voorbij. Ze ogen zeer gewoon. Een tweeling zoals er dertien in een dozijn zijn. Toch is hun achtergrond anders. Zowel langs vaders- als moederszijde sleept het gezin een stevig collaboratieverleden uit de Tweede Wereldoorlog mee.

De gebroeders Van den Brempt werden in een zogenaamd pikzwart gezin geboren. Hun vader was bij de SS en trok naar het Oostfront, terwijl hun moeder de secretaresse werd van Richard Jungclaus, het hoofd van de SS in België. Ook de ooms trokken resoluut de Duitse kaart. Een van hen was nauw betrokken bij het drama van Meensel-Kiezegem in 1944. Als vergelding voor de moord op de collaborateur Gaston Merckx, werden tachtig mensen opgepakt. 63 van hen overleefden het concentratiekamp niet.

Toon en Hein kregen een zekere bekendheid door de Canvas-serie Kinderen van de collaboratie. Daar werd ook de basis gelegd van de samenwerking met schrijfster Kristien Hemmerechts die hun familieverhaal heeft neergeschreven. “Ik denk dat er ondertussen een stevige vriendschap tussen ons is gegroeid”, zegt ze. “Maar wij hebben ook serieus gekibbeld. Bij momenten was het best bits. En bijna altijd was die bitsheid terug te brengen tot hetzelfde conflict. Aan de ene kant voelde ik bij Toon en Hein heel duidelijk de bereidheid openhartig en zonder taboes het verhaal van hun familie te vertellen. Aan de andere kant was er ook een onmiskenbare loyauteit tegenover die familie.”

Er is een terugkerende paradox: hoe zijn mensen die normaal lijken, in staat gruweldaden te plegen? Opvallend is hoe verschillend de protagonisten met het verleden omgaan. Waar in het gezin Van den Brempt een zekere gelatenheid aan de dag wordt gelegd, blijven anderen rotsvast geloven in hun overtuiging.

Het boek Het verdriet van Vlaanderen past in een nieuwe benadering van een aantal duistere bladzijden uit onze geschiedenis. Tot in de jaren negentig werd in studies over de collaboratie nog verwezen naar het idealisme van sommige jongen Vlamingen die aan het Oostfront gingen strijden tegen het communisme. Of werd samenwerking met nazi-Duitsland gezien als een onderdeel van de ‘Vlaamse zaak.’ Dat is voorbij.