TOT DE VEER BREEKT ?

Het debat over de geplande hervorming van de Sociale Zekerheid trekt zich langzaam op gang. Langzaam, want Wetstraat-kringen gaan ervan uit dat konkrete stappen niet meer voor dit jaar zijn. Zeker is ook dat het niet dé Hervorming wordt, wel een tableau met krijtlijnen voor verdere stappen. Dat is best prima. De Sociale Zekerheid is een dergelijk complex spel van leefregels het DNA van onze welvaartstaat dat elke ingreep tot in de diepste vezels van de maatschappelijke ordening doordringt. Er is daarom nood aan een zeer breed debat, om een consensus te bereiken rond een ruwe schets van de Sociale Zekerheid die zoveel mogelijk wenselijk, maar vooral haalbaar is. Die ruwe schets kan dan gaandeweg ingevuld worden. Wie te veel ineens wil, riskeert niets binnen te halen, dat is nu eenmaal een ijzeren wet in de politiek, zeker in dit land.

Akkoord dus met een stap-voor-stap-politiek, maar dan wel op basis van een breed grondplan. Voor premier Jean-Luc Dehaene, hierin gevolgd door de SP én voorafgegaan door de VLD, draait alles rond selektiviteit in de uitkeringen. Dat is een te smalle basis voor een breed debat, zelfs de verkeerde basis.

Meer selektiviteit betekent meer solidariteit. Op zich niet verkeerd, maar als die selektiviteit gekoppeld wordt aan de inkomenspositie dan kom je de facto dicht in de buurt van een verkapte belastingverhoging. Voor eenzelfde bijdrage krijgen de hogere inkomens immers minder terug van de overheid. Voor Louis Tobback geen probleem : hij zegt die 10.000 frank kinderbijslag best te kunnen missen. Maar het valt te betwijfelen of deze mening algemeen verspreid is. Zeker niet in de middenklasse, die ook mee in het bad van de selektiviteit zal moeten om de ingreep enig gewicht te geven.

Dehaene zowel als de SP hebben dit intussen ook wel begrepen. De waarschuwing op het jongste Vlaams Wetenschappelijk Ekonomisch Kongres dat de middenklasse niet mag vervreemd worden van het stelsel maakte indruk. Er zijn grenzen aan de selektiviteit : het psychologische plafond van de betaalbereidheid. Is dat bereikt, dan zullen de getroffen aktieven zich privé gaan verzekeren en allicht de extra te betalen premies vertalen in hogere looneisen. De vicieuze cirkel van lastenverzwaring voor de aktieven, verhoging van de prijs van arbeid, jobvernietiging, druk op de Sociale Zekerheid gaat dan onverkort verder. Dehaene en Tobback gaan ervan uit dat de betaalbereidheid nog lang niet bereikt is. Leven zij in een ivoren toren ?

Op korte termijn is de Sociale Zekerheid een geheel van kommunicerende vaten. Dit betekent dat iemand het gelag moet betalen. De uitdaging bestaat er echter in om in het systeem de nodige incentives, prikkels, mekanismen in te bouwen die zorgen voor enerzijds een verruiming van de financieringsbasis en anderzijds een vermindering van de uitgaven.

De selektiviteit past niet in dergelijke dynamische, toekomstgerichte visie. Het is een lapmiddel op korte termijn, een noodingreep. Wel struktureel zijn ingrepen die de vergrijzing aftoppen, de aktiviteitsgraad opkrikken, het rendement van de gezondheidszorg verhogen. Een nataliteitspolitiek, verhoging van de pensioenleeftijd, een vormingsplicht voor werklozen, een grotere efficiëntie in het beheer van de gezondheidszorg… het zijn tema’s die verbleken in het licht van de selektiviteit. Of zitten daar de taboes ? Moet alles wijken voor de herverdelingslogika : sterkste schouders, zwaarste lasten ? Wat, helaas, neerkomt op : steeds zwaardere lasten op steeds minder schouders, tot de veer breekt.

JVD