Toenemende druk

De energieoorlog tussen Rusland en het Westen woedt voort. Ook na de winter is er geen beterschap te verwachten.

Met sancties en beperkte leveringen aan het Westen heeft Rusland de druk op de wereldhandel in gas en olie opgevoerd. Die was al verstoord door de opleving van de vraag na de pandemie en jaren van onderinvesteringen in nieuwe productie. In 2023 kan de situatie er in theorie rooskleuriger uitzien. Rusland heeft andere afnemers voor zijn olie en gas. Europa lijkt genoeg gas te hebben om de winter door te komen. Tegen volgende winter zou het ook over meer opslagplaatsen voor vloeibaar aardgas (lng) moeten beschikken, waardoor het minder afhankelijk wordt van de pijpleidingen uit Rusland. Toch is de kans groot dat de energiemarkten weer opflakkeren. Drie risico’s vallen op.

Ten eerste kan de verstoorde toevoer de oliemarkt op zijn kop zetten. In december start Europa met zijn boycot van Russische ruwe olie. Goedkoper zal die niet worden, omdat China en India nog meer vaten zullen opkopen dan in 2022. Als Europa zijn massale export omleidt naar Azië, zullen wellicht nieuwe flessenhalzen ontstaan. De Verenigde Staten zullen waarschijnlijk hun Strategic Petroleum Reserve minder aanspreken, die al beduidend is geslonken sinds de invasie. Bovendien ziet het er niet naar uit dat sommige exportlanden, zoals Libië, nog lang op volle kracht olie kunnen produceren. De OPEC-landen slagen er nu al niet in hun productiedoelen te halen. Het kartel kan nog meer bezuinigingen aankondigen, om de prijzen hoog te houden.

Ten tweede groeit het tekort aan geraffineerde olieproducten, zoals benzine en diesel. In februari 2023 wil Europa de invoer uit Rusland bannen. Andere afnemers zijn er voorlopig niet. China en India hebben meer dan voldoende raffinaderijen en zijn niet geïnteresseerd, en andere potentiële klanten wonen te ver weg. Europa heeft het moeilijk om genoeg van die olieproducten te maken. In principe zou China er meer kunnen uitvoeren, maar bij een koude winter kan zijn eigen voorraad uitgeput raken. Zo kan voor maart 2023 al een wereldwijd dieseltekort ontstaan.

Pijpleidingen

Ten derde is gas een grote onzekere factor. Rusland zal allicht zijn pogingen opdrijven om de inflatie in Europa aan te wakkeren. Niemand verwacht dat Rusland de toevoer via Nord Stream, de belangrijkste pijpleiding naar Europa, hervat. Die leiding is trouwens zwaar beschadigd door sabotage. Maar Rusland kan ook de bevoorrading stopzetten via andere pijpleidingen die wel nog gas leveren, zoals de leiding die door Oekraïne loopt, en geen lng meer leveren aan Europa. De komende maanden wordt de vastberadenheid van het Westen op de proef gesteld. Verwacht ook na de winter geen wapenstilstand in de energieoorlog met Rusland.