Tijd om na te denken

Een politieke schok in Frankrijk geeft in 2014 aanleiding tot een gewetensonderzoek, zowel ter linker- als ter rechterzijde. In de eerste verkiezingstest voor president François Hollande boekt extreemrechts een opzienbarende winst.

De Fransen kiezen in maart in 36.000 gemeenten een nieuwe burgemeester en raadsleden. In mei zijn er Europese verkiezingen. Het Front National van Marine Le Pen profiteert van de wijdverspreide desillusie en vertwijfeling onder de bevolking. De ontkenning van Frankrijks moeilijkheden maakt plaats voor ontgoocheling over de manier waarop Hollande de problemen aanpakt. De aanhoudende verhoging van de belastingen, de hoogste werkloosheidsgraad in zestien jaar en de slabakkende economische groei maken dat de Fransen zich in de steek gelaten voelen.

Dat misnoegen dreigt de socialisten hun dominantie in de grote steden te kosten, en geeft de centrumrechtse UMP de gelegenheid winst te boeken. Maar dat lost niet de rivaliteit op tussen UMP-leider Jean-François Copé en zijn partijgenoot en ex-premier François Fillon. Nicolas Sarkozy en die andere ex-premier, Alain Juppé, zien het zielige spektakel met lede ogen aan, maar houden zich op de vlakte.

Het Front National veroorzaakt de grootste opschudding. Het verovert misschien geen grote stadhuizen, maar het bezorgt zijn jonge kandidaten wel zetels in de lokale besturen, vooral in het noorden van Frankrijk en in de zuidelijke rand. Het krijgt ook enkele burgemeesters verkozen. Bij de Europese verkiezingen kan het Front National zelfs het grootste deel van de stemmen in de wacht slepen, een symbolische uitkomst die Frankrijk op zijn grondvesten doet daveren.

Partijleider Marine Le Pen weet zowel van rechts als van ex-communistisch links kiezers af te snoepen, omdat ze appelleert aan het wantrouwen tegenover de Parijse elite, het euroscepticisme en de ongerustheid over de economie, evenals aan de vrees voor misdaad, immigratie, Roma en moslims.

Een catastrofale verkiezing kan Hollande in de verleiding brengen zijn regering te herschikken. Een van de alternatieven voor eerste minister Jean-Marc Ayrault is de populaire en ambitieuze minister van Binnenlandse Zaken Manuel Valls, maar omdat Ayrault nuttig is voor Hollande, houdt hij allicht aan hem vast. Ook Arnaud Montebourg, de uitdagend openhartige minister van Industrie, zal hij in de regering willen houden, waar zijn provocaties Hollande minder last bezorgen. Minister van Financiën Pierre Moscovici maakt veel kans om naar de Europese Commissie in Brussel te vertrekken, en dan krijgt minister van Begroting Bernard Cazeneuve waarschijnlijk promotie.

Tijd om na te denken

De triomf van het Front National geeft de Fransen nog meer stof tot nadenken dan er al was in deze tijden van nationaal verval. Terwijl Duitsland en kanselier Angela Merkel opleven, worstelt Frankrijk met het idee dat het nu een ondergeschikte partner is in wat eens een alliantie van gelijken was. De banden komen onder spanning te staan, als Hollande blijft aandringen op de snellere vorming van een bankenunie en op een mutualisering van de schulden in de eurozone, en als Hollandes halfslachtige maatregelen om de concurrentiekracht te herstellen Merkel beginnen te frustreren. Frankrijk heeft in 2014 moeite om zijn begrotingstekort binnen de perken te houden. De overheidsschuld loopt op tot meer dan 95 procent van het bbp.

De auteur is bureauchef van The Economist in Parijs

SOPHIE PEDDER

Hollandes populariteit zakt naar een dieptepunt.