Surprise, surprise!

Hoewel het proces lang en ingewikkeld is, bestaat er een redelijke kans dat er vrede komt in Congo.

Het is natuurlijk erg lastig om verrassingen te voorspellen, omdat het bijna per definitie niet erg waarschijnlijk is dat die ook plaatsvinden. Een nieuwe Palestijnse staat (alles is mogelijk in het Midden-Oosten)? Een akkoord in het verdeelde Cyprus (erg onwaarschijnlijk, hoewel de nakende onderhandelingen over de uitbreiding van de EU de druk zullen vergroten)? Een miraculeuze economische groei in Oekraïne (op dit moment best mogelijk, ondanks een erbarmelijk bestuur)?

Spectaculaire ommekeer

De keuze, die na grondig overleg werd gemaakt, is op zijn minst verbazend: de Democratische Republiek Congo, een land dat vorig jaar nog als tweede eindigde in de categorie ‘land waar het voor de burger het slechtst vertoeven is’. Toen was Congo nog het middelpunt van een oorlog waarbij zeven landen en tien rebellenbewegingen waren betrokken. De leefomstandigheden (of beter: sterfomstandigheden) in Congo waren afgrijselijk.

De verdeling door de strijdende partijen van het uitgestrekte Congolese grondgebied vol oerwouden en rivieren, en de ineenstorting van de basisinstellingen leverden vanaf het begin van de oorlog in 1997 een slordige 3 miljoen doden op. Onder het vreselijke leiderschap van Laurent Kabila, die een internationale oplossing openlijk tegenwerkte, waren de vooruitzichten op een door de VN bewerkstelligde vrede bijzonder mager. Zelfs naar de lage Afrikaanse maatstaven had het bestuur van Kabila tragikomische vormen van incompetentie, wispelturigheid en geweld aangenomen.

Toch legden recente gebeurtenissen de basis voor een spectaculaire ommekeer. Kabila werd vermoord. Zijn dertigjarige zoon, Joseph, volgde hem op als president. De jonge president overtrof de verwachtingen toen hij in één klap de bezwaren tegen het inzetten van VN-troepen liet varen en een groot deel van de uit het vredesverdrag voortvloeiende verplichtingen nakwam (niet allemaal echter). Hoewel het proces lang en ingewikkeld is en een fiasco niet uit te sluiten valt, hebben we voor de eerste keer op drie jaar tijd te maken met een redelijke kans op vrede in Congo.

Overschot op begroting

Het economische keerpunt is nog opvallender. Tot voor kort voerde Congo een bijzonder log economisch beleid. De centrale bank deed dienst als een gigantische drukmachine voor geld dat de regeringsuitgaven moest dekken; soldaten werden naar de markt gestuurd om handelaars ertoe te verplichten hun waar onder de kostprijs te verkopen; contracten met buitenlandse investeerders, die werden aangetrokken door de potentiële rijkdommen van de mijnindustrie, werden doorgaans zondermeer tenietgedaan. De gevolgen bleven niet uit: hyperinflatie, een economie die jaarlijks met 10% kromp en een levensstandaard in vrije val.

Dat is nu allemaal aan het veranderen. De vorige regering van vriendjespolitiek, nietsnutten en slaafse volgelingen, die de chaos op haar geweten had, werd vervangen door een nieuwe ploeg van technocraten, waaronder een groot aantal Congolese emigranten die terugkeerden in de hoop dat het economisch beleid eindelijk de bovenhand zou halen.

Het land heeft nu een zwevende wisselkoers, er is weer een overschot op de begroting en de monetaire groei wordt strikt in de hand gehouden. De centrale bank is onafhankelijk geworden en er werd een nieuwe, investeerdersvriendelijke mijncode opgesteld. Voorts staan er enkele projecten in de steigers die de wegkwijnende regeringsdiensten er weer bovenop moeten helpen. Het buitenland antwoordt hierop door zijn zakken te openen. De Wereldbank en het Internationaal Monetair Fonds (IMF) hebben weer betrekkingen met de nieuwe regering aangeknoopt terwijl andere geldschieters, die waren afgeschrikt door de chaos in het verleden, weer een handje toesteken.

Nu de stabilisatie vruchten begint af te werpen en een nieuwe economie, die bijzonder rijk is aan grondstoffen, oprijst uit de corruptie en inefficiëntie die het land jarenlang de das omdeden, zal de economische groei voor het eerst sinds 1995 toenemen.

Het Congolese volk, dat veel gesofisticeerder en vindingrijker is dan de puinhoop in zijn land doet vermoeden, krijgt in 2002 tenminste de kans om munt te slaan uit deze kwaliteiten. Een verrassing, inderdaad, en een straaltje hoop voor Afrika.

Patrick Smith

De auteur is redacteur van Africa Confidential.

[2002]

De economische groei in Congo zal voor het eerst sinds 1995 toenemen.