Strijd om het brugpensioen of echte hervormingen?

België moet dringend meer mensen aan het werk krijgen. 2005 wordt het jaar van de waarheid. Nu moet gebroken worden met oude en slechte gewoonten. Zoniet zal het behoud van de welvaartsstaat later zware offers kosten.

Een jaar geleden, in De Wereld in 2004, stonden vier dossiers centraal: de sociale zekerheid van zelfstandigen, de strijd tegen de sociale fraude, de eindeloopbaan en het interprofessioneel overleg. De eerste twee dossiers werden aangepakt. Bij de sociale zekerheid van de zelfstandigen is er nog wel animo rond de forse verhoging van de vennootschapsbijdrage (belangenvereniging Unizo stapte naar de Raad van State), maar of die zaak in 2005 nog behandeld zal worden, is twijfelachtig.

Dossier werklozen: meer controle?

In de strijd tegen de sociale fraude werden belangrijke stappen gezet. Toenmalig federaal minister van Arbeid Frank Vandenbroucke ( SP.A) heeft een nieuw systeem opgezet voor de controle op de beschikbaarheid van werklozen. Alle werklozen moeten bewijzen dat ze inspanningen doen om aan een job te geraken. Wie dat niet doet, krijgt een ‘begeleidingstraject’ uitgestippeld. Het systeem is gestart, maar zal ongetwijfeld in 2005 nog voor heel wat discussies tussen regering en vakbonden zorgen. Na de eerste week bleek dat 40 % niet reageerde op de oproep van de RVA.

Er zijn nu twee mogelijkheden. Ofwel reageren de meeste werklozen alsnog en dan zal de vakbond roepen dat men met een kanon op een muis schiet. Ofwel blijkt de muis toch een olifant en dan zal het sociale huis te klein zijn. Vooral in Wallonië en Brussel, waar de werkloosheid hoog ligt, kan dit tot zware spanningen leiden.

Inmiddels heeft de vakbond de actie al ingezet met een slag onder de gordel. Het ACOD-personeel van de RVA heeft begin december een dag gestaakt omdat het geen loonopslag krijgt en omdat het niet akkoord gaat met de controle op de werklozen. Of hoe de vakbond zijn gesyndiceerden misbruikt om een politieke strijd te voeren. Dat belooft voor 2005.

Dossier overleg: aanvaarde loonnorm?

Het derde dossier van 2004 is het interprofessioneel overleg. Als u dit artikel leest, weet u al of er een interprofessioneel akkoord is gesloten of niet. 2005 zal hoe dan ook starten met het overleg in de sectoren. Daar moeten collectieve arbeidsovereenkomsten gesloten worden die onder meer de loonstijging voor 2005-2006 vastleggen.

Er zijn alweer twee mogelijkheden. Ofwel is er een interprofessioneel akkoord en dan zullen de sectorale onderhandelingen plaatsvinden binnen het kader van een loonnorm. In dat geval zal alles relatief rimpelloos verlopen. Ofwel is er geen loonnorm en dan hebben de vakbonden – bij monde van de nieuwe sterke man bij het ABVV, Alain Clauwaert – al geroepen dat ze harde onderhandelingen beloven in de sectoren. Als het interprofessioneel overleg mislukt, dan moet de regering weliswaar een loonnorm vaststellen, maar een niet-onderhandelde norm geeft niet dezelfde garanties in het verdere overleg.

Dossier eindeloopbaan: verdwijnt brugpensioen?

En dan is er nog de eindeloopbaanproblematiek. In 2004 werd het probleem alweer niet aangepakt. Vooral het ACV wou dit dossier apart behandelen van het interprofessioneel overleg. Vandaar het uitstel naar het voorjaar. België scoort in Europa erg slecht met zijn lage ‘participatiegraad’: er zijn te weinig mensen tussen 14 en 64 jaar actief op de arbeidsmarkt en dat is vooral de schuld van de 50-plussers. Daarom is die eindeloopbaandiscussie zo belangrijk. Onze welvaartsstaat kan de klip van de vergrijzing pas nemen als de participatiegraad stijgt en meer mensen bijdragen aan de welvaart.

Radicale maatregelen (zoals het afschaffen van het brugpensioen) moeten we niet verwachten. Wel zal er werk worden gemaakt van een batterij maatregelen: financiële prikkels die oudere werknemers stimuleren om langer aan de slag te blijven, ‘ontspannen loopbanen’ (via onder meer het tijdskrediet), een kleinere loonspanning tussen jongere en oudere werknemers, een versoepeling van de toegelaten activiteit voor gepensioneerde 65-plussers.

Ook de zelfstandigen worden bij de discussies betrokken. Zelfstandigen die vervroegd met pensioen gaan, worden daarvoor nu zwaar gesanctioneerd, zeker in vergelijking met de werknemers. Die discriminatie zou weggewerkt moeten worden volgens de zelfstandigenorganisaties.

Maatregelen zullen er zeker genomen worden. Door de sociale partners of de regering? De vraag is of de sociale partners op een serene manier het debat kunnen aangaan. Indien de werkgevers alles focussen op het brugpensioen, zullen de vakbonden snel dichtklappen. Het zal voor de werkgevers zaak zijn om de discussie open te trekken en te streven naar een beleid dat ruimer gaat dan een aanval op het brugpensioen. Er zijn nog vele andere categorieën inactieven.

Dossier arbeid: politieke oplossing?

Vrouwen en vooral allochtonen zijn ondervertegenwoordigd op de arbeidsmarkt. Bij de eerste groep hebben we een vrij spontane evolutie, voor de tweede helemaal niet. Frank Vandenbroucke, inmiddels Vlaams minister van Arbeid en Onderwijs, heeft al maatregelen aangekondigd om meer allochtonen aan een job te helpen. Een moeilijk dossier, want het Vlaams Belang zit er met zijn neus bovenop om echte of vermeende positieve discriminaties aan te klagen. En ook de werkgevers zijn afkerig van verplichtingen.

Mislukken de sociale partners in de discussie over de eindeloopbaan, dan zal de regering zelf maatregelen nemen. De recente beleidsverklaring van premier Guy Verhofstadt ( VLD) somt zo’n dertig maatregelen op. Maar liberalen en socialisten lijken zich steeds minder te vinden in sociale kwesties. De tijd dat Frank Vandenbroucke vanuit zijn autoriteit de liberalen van het sociale terrein hield, is voorbij. Vandenbroucke was paars, Freya Van den Bossche, de huidige federale minister van Arbeid, kleurt wat roder en moet dus blauw gecorrigeerd worden. Dat zal in 2005 discussies geven in de regering en dat is niet steeds de voorbode van een geslaagd beleid.

Het probleem van de participatiegraad wordt pas echt dringend in 2010. Maar er moet wel degelijk al in 2005 gehandeld worden. In 2006 zal dat niet gebeuren, want dan zijn er gemeenteraadsverkiezingen. Het Vlaams Belang heeft daar hoog op ingezet. In zo’n jaar de gewone man ‘pijn doen’, zal niet gebeuren. En in 2007 zijn er federale verkiezingen.

Dossier Vlaams overleg: werkgelegenheidsakkoord

De federale interprofessionele onderhandelingen mogen dan al moeizaam verlopen, de Vlaamse sociale partners bereikten eind november al een werkgelegenheidsakkoord voor de periode 2005-2006. 24 miljoen euro zullen de komende twee jaar gebruikt worden om het aantal ‘knelpuntvacatures’ aan te pakken, oudere werknemers te activeren en de arbeidsmobiliteit te verbeteren. Wat dat laatste betreft wordt investeren in levenslang leren cruciaal, net als een efficiënte begeleiding van werklozen naar een nieuwe job.

In dat verband wordt er in 2005 eindelijk werk gemaakt van de plannen om bij de trajectbegeleiding van werklozen ook privé-spelers te betrekken. Een aantal VDAB-taken zal worden uitbesteed. In het voor 2005 geplande experiment worden integrale trajecten aan de marktspelers toevertrouwd. De werkzoekende zal in de regio kunnen kiezen uit meer dan één aanbieder en zal de opleiding vrij kunnen kiezen. De spelers zullen wel goede doorstromingsmogelijkheden of -resultaten moeten voorleggen. Momenteel gebeurt de financiering tegen kostprijs, terwijl die vanaf 2005 ook deels bepaald zal worden door het resultaat. Die aanpak zal in 2006 worden geëvalueerd.

Alain Mouton – Guido Muelenaer

Als het sociaal overleg of de politiek er niet in slaagt duidelijke maatregelen over de eindeloop-baan te nemen, dan staan we er zeer slecht voor.