Eind deze maand geeft minister van Financiën Vincent Van Peteghem (CD&V) meer inzicht in zijn plannen voor een fiscale hervorming. De contouren zijn bekend. Volgens het regeerakkoord moet een bredere fiscale hervorming het belastingstelsel moderniseren, vereenvoudigen, en rechtvaardiger en neutraler te maken. In zijn beleidsverklaring stelde de minister al dat die hervorming moet bijdragen aan de engagementen van het regeerakkoord, zoals het verhogen van de werkgelegenheidsgraad, het aanmoedigen van het ondernemerschap en het ondersteunen van de klimaatambitie.
De manier waarop dat moet gebeuren, blijkt ook deels uit die beleidsverklaring. Volgens de minister is het advies van de Hoge Raad van Financiën van mei 2020 het ideale uitgangspunt. Daarin stelt de Raad voor de lasten op arbeid verder te verlagen en de belastbare basis te verbreden om die verlaging duurzaam te financieren. Voorts voorziet de beleidsverklaring in een inspanning van de burgers en de ondernemingen met de grootste draagkracht, om de inspanningen te financieren die nodig zijn voor de gezondheidszorg. Voorstellen zijn een hervorming van de fiscale en parafiscale voordelen van beroepssporters en sportclubs, en de ondersteuning van internationale initiatieven rond de minimumbelasting van multinationale ondernemingen en de digitaks. Tot slot voorziet het beleidsplan in maatregelen rond fraudebestrijding en initiatieven voor een groenere fiscaliteit.
De fundamentele vraag is of en in welke mate het draagkracht- en neutraliteitsbeginsel nog pijlers van het fiscale stelsel in de inkomstenbelasting zijn.
Hoewel vriend en vijand het belang van die fiscale plannen onderschrijven, moeten we ons afvragen of een substantiële hervorming niet moet starten met een debat over de fundamenten van het fiscale stelsel. Bij de vorige grote fiscale hervormingen stonden die wel ter discussie en zijn ze gedefinieerd. Zo werd bij de invoering van de wet van 29 oktober 1919 over de inkomstenbelasting duidelijk gesteld dat de hervorming moest steunen op het beginsel van draagkracht: de sterkste schouders zouden de zwaarste lasten dragen. Dat werd dan vertaald in de progressieve tariefstructuur van de personenbelasting. Wie meer inkomen heeft, moest een hogere gemiddelde belastingdruk ondergaan. Bij de volgende grote hervorming door de wet van 20 november 1962 was het neutraliteitsbeginsel de basis. Zo kwam er een globaliserende eenheidsbelasting met progressieve tarieven in de plaats van het cedulaire stelsel van 1919, dat voorzag in een aparte belasting op onroerende goederen, kapitaal en bedrijfsinkomsten, verhoogd met een bijkomende inkomstenbelasting.
Die draagkracht- en neutraliteitsbeginselen zijn intussen sterk verwaterd. In 1919 was het hoogste tarief van de progressieve personenbelasting (27,3%) van toepassing op de inkomsten boven 1 miljoen Belgische frank (omgerekend 366.000 euro in 2021). In 1964 was het hoogste tarief (55%) er voor inkomsten boven 5 miljoen Belgische frank (797.000 euro in 2021). In 2021 geldt het hoogste tarief (50%) al voor bruto-inkomens boven 41.360 euro, de doorsnee-inkomens dus. Voor tal van inkomsten, zoals de roerende inkomsten (intresten en dividenden) en meerwaarden op het privévermogen, gelden bovendien vaste tarieven, waardoor er geen sprake meer is van progressiviteit en de neutraliteit wordt doorbroken.
De fundamentele vraag is dus of en in welke mate het draagkracht- en neutraliteitsbeginsel nog pijlers van het huidige fiscale stelsel in de inkomstenbelasting zijn. Als de regering vasthoudt aan die beginselen, moet ze dat expliciet bevestigen, die inhoudelijk definiëren en bovenal consequent respecteren. Het regeerakkoord mag dan wel bepalen dat de fiscale hervorming de fiscaliteit rechtvaardiger en neutraler moet maken, nergens zegt het wat die begrippen fiscaal moeten inhouden. Alvorens je timmert aan de weg, moet je eerst kijken of de fundamenten wel goed liggen.
De auteur is advocaat en hoogleraar fiscaal recht
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier