Speurhond voor gestolen kunst

Een prestigieuze kunst- en antiekbeurs als Tefaf staat of valt met de kwaliteit en authenticiteit van haar topstukken. Voor u ze vanaf morgen kunt kopen in Maastricht, moeten alle objecten eerst langs een strenge keuring passeren. The Art Lost Register speurt tussen het aanbod naar gestolen kunstwerken. Trends keek over de schouder mee.

Gezonde stress heerst in het Londense hoofdkwartier van The Art Lost Register. Maar wie een James Bond-achtig onderzoeksteam verwacht dat met man en macht uitrukt om gestolen kunst op te sporen, is eraan voor de moeite. In essentie is The Art Lost Register een ‘saaie’ databank van alle gestolen kunstwerken, kunstobjecten en antiquiteiten ter wereld.

De voorbije weken moesten de medewerkers duizenden kunstwerken en antiquiteiten die op Tefaf in Maastricht, ‘s werelds belangrijkste kunst- en antiekbeurs, worden aangeboden, checken in de database. Niet echt spectaculair? Het spannende speurwerk on the field laat The Art Lost Register inderdaad over aan het Art Crime Team van de FBI. Zij zijn de gespecialiseerde troepen die binnenvallen bij kunstrovers en -vervalsers.

Geduld aub

Wél spectaculair zijn de resultaten die The Art Lost Register sinds 1990 boekt. In de voorbije twintig jaar speurde de dienst werken op voor een gezamenlijke waarde van 230 miljoen euro. Erg waardevolle gestolen werken worden in 40 % van de gevallen opgespoord, hoewel de eigenaar er soms tot twintig jaar geduld voor moet hebben. Juwelen komen maar in één percent van de gevallen weer boven water. Cézannes ‘Nature morte aux fruits et à la cruche’ kwam na 31 jaar weer bovendrijven, Manets ‘Nature morte aux pêches’ werd gestolen in 1977 en teruggevonden in 1997. En Picasso’s meesterwerk ‘Femme en blanc’ was maar liefst 65 jaar zoek, tussen 1940 en 2005.

“Het overgrote deel van de gestolen werken die we traceren, werd bewaard in Zwitserse bankkluizen”, weet Julian Radcliffe, de topman en oprichter van The Art Lost Register. “Er zijn bendes uit de Balkan of Zuid-Amerika actief die in musea, galeries, kerken en op kunstbeurzen toeslaan. Banken met kunstkluizen zijn een minder gegeerd doelwit dan vroeger, omdat die met de jaren steeds beter beveiligd en verzekerd zijn.”

Nefast voor imago

The Art Lost Register is geen gesubsidieerd overheidsbedrijf, maar een privéfirma die grotendeels draait op fees die veertig grote veilinghuizen betalen om hun veilingcatalogen te laten screenen. De onderneming werd in 1990 opgericht door Julian Radcliffe, omdat er vanuit Sotheby’s vraag was naar een krachtige overkoepelende database die alle gestolen werken ter wereld bijhield.

“Er bestond wel al sinds 1976 zo’n orgaan in New York, The International Foundation for Art Research. Maar dat was erg kleinschalig en onvolledig. Na een haalbaarheidsstudie van vier jaar en de financiering via veilinghuizen, verzekeringsfirma’s en kunsthandelaars, kon ik een database met 18.000 werken opstellen. Intussen zijn bijna 200.000 gestolen werken geregistreerd.”

The Art Lost Register is interessant voor alle spelers in de kunstmarkt: kunsthandelaars, verzekeringsmaatschappijen, verzamelaars, potentiële kopers, musea, kunstbeurzen en veilinghuizen. Privé-eigenaars kunnen hun kunstwerken officieel tegen betaling laten registeren, zodat ze bij een eventuele diefstal meteen geïdentificeerd worden. Kopers en verzekeraars kunnen bij twijfel een werk zelf – eveneens tegen betaling – screenen op de site. Veilinghuizen en kunstbeurzen kunnen zich indekken door binnengebrachte werken op voorhand te checken.

Nazikunst

Want voor topbeurzen als Tefaf is gestolen kunst verkopen erg slecht voor het imago. Tefaf besefte dat al snel en was in 2000 de allereerste kunst- en antiekbeurs die in zee ging met The Art Lost Register. Sindsdien doken bijna elk jaar werken op waarvan de afkomst twijfelachtig of malafide was. Vrijwel altijd ging de kunstdealer vrijuit, omdat hij het werk te goeder trouw had verworven.

Een veelvoorkomend geval bij The Art Lost Register is zogenaamde ‘nazikunst’. Nogal wat kunstwerken werden tijdens de Tweede Wereldoorlog geroofd bij musea en/of joodse privéverzamelaars. Mondjesmaat komen die weer bovendrijven op veilingen, bij privéverzamelaars of bij handelaars, die de kunst inderdaad vaak te goeder trouw kochten.

De moeilijkste categorie zijn de zogenaamde ‘sleepers’. Dat zijn vermiste kunstwerken, die onwetende verzamelaars kopen voor weinig geld en die door de dieven bewust aan een verkeerde kunstenaar zijn toegeschreven om ze verkocht te krijgen. Vaak komt de ware aard van die werken pas boven bij een sterfgeval of een inboedelveiling. Als alle bezittingen echter in familieverband blijven, kan zo’n vermist werk gemakkelijk decen- nialang ‘slapen’.

Draaischijf België

Wereldwijd wordt er naar schatting jaarlijks voor 200 miljoen euro kunst gestolen. Met antiek en juwelen erbij loopt dat bedrag volgens Radcliffe op tot ettelijke miljarden. België en Nederland zijn berucht om hun handel in gestolen kunst. Het zuiden van Nederland, net over de Belgische grens, noemt Radcliffe zelfs “een hangar van vermiste kunst”.

In België alleen al worden jaarlijks tussen 12.000 en 15.000 kunstwerken gestolen. Vist The Art Lost Register dan niet hopeloos achter het net? Door de financiële crisis neemt dat aantal nog toe, vooral dan de diefstal in privéwoningen. “Het grote probleem is dat alleen de belangrijke spelers aan de top van de kunstmarkt samenwerken of rekening houden met de database van The Art Lost Register. In de lagere en schimmiger echelons van de kunstwereld valt een gestolen werk nog gemakkelijker te verpatsen. Maar naarmate het in de hogere regionen van de kunstdealers of veilinghuizen terechtkomt, wordt het werk snel ontmaskerd”, aldus Radcliffe.

Nieuwe filialen

Een van de langetermijndoelstellingen van The Art Lost Register is dan ook om door te dringen tot die lagere kunstsegmenten en een referentie te worden voor alle gestolen werken ter wereld. Voorlopig heeft de instantie filialen in Londen, New York, Parijs, Keulen en Amsterdam. Maar er zijn ook plannen om bijhuizen te openen in het Midden-Oosten en het Verre Oosten, omdat ook daar steeds meer gefortuneerde kunstverzamelaars en bijgevolg ook kunstdieven rondlopen.

TEFAF: VAN 12 TOT 21 MAART IN MAASTRICHT, www.tefaf.com

www.artloss.com

Door Thijs Demeulemeester

In de voorbije twintig jaar speurde The Art Lost Register werken op voor een gezamenlijke waarde van 230 miljoen euro.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content