Sociale schuldsanering

Onoplosbare Belgische economische problemen ? Stuur premier Dehaene en Begrotingsminister Van Rompuy op studiereis naar het andere eind van de wereld.

Nieuw-Zeeland is niet alleen geografisch onze tegenvoeter. Terwijl de Belgen zuchten onder een hoge overheidsschuld, een hoge werkloosheid en hoge belastingen, heeft het Kiwi-land een lage staatsschuld, lage werkloosheid en lage belastingen.

Dat is niet altijd zo geweest. Op een recente conferentie van het Fraser Institute, een in Canada gevestigde instelling die de overheidsschuld van landen onderzoekt, wordt Nieuw-Zeeland aangeprezen als het beste voorbeeld van een land met zware schulden dat erin slaagde op eigen kracht uit het schuldendal te klimmen.

Nieuw-Zeeland slaagde er op nauwelijks tien jaar tijd in om de nationale schuld te halveren, de inflatie weg te wissen, de werkloosheid te halveren en de belastingen te verlagen. Het waren de socialisten die deze opmerkelijke prestatie leverden.

OMMEKEER.

De auteur van het Nieuw-Zeelandse succesverhaal was de socialistische minister van Financiën Roger Douglas. Hij besefte in 1984 dat de overheid niet langer bij machte was het sociale karakter van een samenleving te garanderen en overtuigde Labour-premier David Lange ervan om het roer om te gooien. Volgens Douglas kon een sociale samenleving enkel gehandhaafd worden als de overheid tot een minimum werd beperkt en de markt meer zou kunnen spelen.

Tussen 1984 en 1987 ontsloegen Douglas en Lange een derde van alle ambtenaren, schaften alle prijs- en looncontroles af, beëindigden alle landbouwsubsidies en subsidies aan bedrijven, schaften alle invoerrechten af en deden overheidsbedrijven die geen winst maakten van de hand. Ook weigerde de overheid nog langer garant te staan voor schulden van lagere overheden of van privé-ondernemingen.

Toen Lange in 1987 herkozen werd, begon Douglas aan de tweede fase van zijn plannen. Hij wilde de belastingen hervormen en de vakbondmonopolies afschaffen. Maar er brak ruzie uit in het kabinet. Douglas werd ontslagen en Lange trad vervroegd af.

LIJNVLUCHT.

De verkiezingen van 1990 werden gewonnen door de conservatieven die campagne voerden met de boodschap dat zij Douglas’ plannen zouden uitvoeren. Dat deden ze ook. Ze schaften de monopolies van de vakbonden af en stemden de Employment Contracts Act waarbij arbeiders voortaan mogen kiezen wie ze met hun werkgevers over hun loon laten onderhandelen. Ze mogen dat zelf doen, er een advocaat voor onder de hand nemen, of bij de vakbond blijven.

De verlieslatende nationale spoorwegmaatschappij werd in vier onderdelen verkocht aan Amerikaanse investeerders. Vandaag maakt elk van de vier delen winst. De gouverneur van de Nationale Bank is verplicht de inflatie onder controle te houden : als hij daar niet in slaagt, verliest hij automatisch zijn job. Zelfs de Britse koningin Elisabeth, die ook staatshoofd is van Nieuw-Zeeland, moet het zuinig aan doen. Zo verbood de regering haar vorig jaar om met haar privé-vliegtuig van Londen naar Nieuw-Zeeland te reizen. Elisabeth moest voor de eerste keer in haar leven een lijnvlucht nemen. De koningin huurde de hele eerste klas, maar de rekening was 20 miljoen frank goedkoper dan wanneer ze met haar privé-toestel was gekomen.

BELASTINGEN.

In twee jaar tijd werd het hele Nieuw-Zeelandse belastingstelsel hervormd. Het belastingtarief in de hoogste inkomensschijf werd gehalveerd, van 66 naar 33 %, zowel voor particulieren als voor bedrijven. In de laagste schijf verminderde de belasting van 38 naar 24 %. De drie tussenliggende schijven werden afgeschaft. Pensioenen en inkomens uit pensioensparen werden volledig belastingvrij gemaakt. Alle taksen op goederen en diensten werden vervangen door een belasting van 12,5 %.

Voor vele sociale programma’s werd een inkomensonderzoek ingevoerd, onder andere voor overheidspensioenen. Maar de financiële ondersteuning van de echte armen werd gevoelig verhoogd en de regering besliste schadevergoedingen uit te keren aan de Maori’s, de oorspronkelijke bevolking van het land, voor gronden die hen vorige eeuw werden ontnomen. “Onze hervormingen maakten slechts een kans bij de publieke opinie omdat ze als eerlijk werden aanzien,” aldus de toenmalige Nieuw-Zeelandse onderminister voor Financiën Maurice McTigue, de huidige ambassadeur van zijn land in Canada.

Hoewel de belastingen werden verlaagd, liggen de overheidsinkomsten vandaag 20 % hoger dan voorheen, omdat de economische activiteit is toegenomen en rijke Nieuw-Zeelanders die vroeger naar belastingparadijzen uitweken, zijn teruggekeerd. De werkloosheid is gehalveerd van 12 naar 6 %. In 1993 begon Nieuw-Zeeland met het afbetalen van zijn staatsschuld.

“Nieuw-Zeeland heeft geluk gehad,” legde McTigue uit op de conferentie van het Fraser Institute. Lange kon zijn binnenlands economisch beleid slechts verkopen aan zijn achterban omdat hij tegelijkertijd een extreem-links buitenlands beleid voerde waarbij hij onder andere het militair samenwerkingsakkoord met de VS opzegde. “Maar toch leert de Nieuw-Zeelandse ervaring een belangrijke les in verband met de gezondmaking van de overheidsfinanciën : het is mogelijk dit op een korte tijd te doen zonder dat een land er sociaal op achteruit gaat.”

P.B.

DAVID LANGE (EX-PREMIER NIEUW-ZEELAND) Zette de spectaculaire sanering van de Nieuw-Zeelandse financiën in.