Schone schijn

Via talloze voorbeelden verkennen Carl Shapiro en Hal Varian de fundamentele economische krachten in de netwerkeconomie. Ze tonen de kansen, maar ook de schone schijn en de valkuilen van de informatie-economie.

Eindelijk is het zover: twee hoogleraren economie schreven een boek dat het ook prima zal doen op de koffietafels. Daniel Goleman deed de stunt al eens voor, maar dan voor de psychologie. Zijn Emotionele intelligentie ligt nu bestudeerd achteloos te pronken in de interieurs die gefotografeerd worden op maat van de lifestylebladen. Mocht je er een even kloek boek over economie naast leggen, zou je meewarige blikken oogsten. Tenzij je kiest voor Carl Shapiro en Hal Varian, die vorig jaar Information Rules – A Strategic Guide to the Network Economy uitbrachten. Zopas verscheen de vertaling, De nieuwe economie – Een strategische gids voor de netwerkeconomie.

Het werd een toegankelijke, vlotte uiteenzetting met een zuinig scheutje macro-economie om de krijtlijnen van de nieuwe economie te duiden en vooral veel bedrijfseconomische antwoorden op de mogelijkheden maar ook bedreigingen die de nieuwe technologie teweegbrengt. De voorbeelden spreken aan, de strategie wordt relatief eenvoudig benaderd, zonder evenwel af te glijden naar simplisme. Dat moet wel het recept van een megaseller zijn.

GEEN NIEUWE FUNDAMENTEN.

Net als Emotionele intelligentie, wacht ook De nieuwe economie het lot om niet zelden flagrant verkeerd geïnterpreteerd te worden. Shapiro en Varian houden alvast geen teugelloos pleidooi voor het oogverblindende conjuncturele feest dat momenteel vooral de Verenigde Staten siert, maar brengen de veranderingen in de economische sfeer in kaart. De Nederlandstalige titel giet nog olie op het misleidende vuur. Hal en Shapiro zelf spreken juist niet over een nieuwe economie. Ze stippen aan dat de fundamentele economische wetten niet veranderd zijn. De technologische veranderingen zijn evenwel zo ingrijpend, dat ze andere facetten van het (aloude) economische raderwerk naar boven woelen. Bedrijven kunnen nu kiezen voor een strategie die gewoon ondenkbaar is zonder de verregaande innovaties inzake informatica en telecommunicatie. De hoogleraren van de University of California in Berkeley spreken liever van informatie-economie of netwerkeconomie.

De machtsgreep van de informatie legt meteen al een essentieel principe bloot van de nieuwe bedrijfsstrategieën. De kostenstructuur van een informatieleverancier blijkt immers ongebruikelijk. Het kost heel wat geld om informatie te creëren en in de gewenste vorm te gieten, maar het is heel goedkoop om haar te reproduceren. Een voorbeeld? Het monnikenwerk om de Encyclopedia Britannica tot stand te brengen, verslindt kapitaal. Ook de papieren versie kostte nog behoorlijk veel. Het persen van een cd-rom vergt evenwel slechts een paar frank. De prijs daalde dan ook dramatisch van nagenoeg 70.000 frank een paar jaar geleden naar gratis beschikbaarheid op internet vandaag (of een cd-rom voor een enkele honderden frank).

SLECHTS HALVE BOEKWINKEL.

Dit en talloze andere voorbeelden die Shapiro en Varian spuien, mogen ons niet in de val lokken en denken dat we geen rekening meer hoeven te houden met de harde oude economische wetten. Zelfs de explosie van informatie is slechts schone schijn. De huidige uitermate snelle ontwikkelingen “worden gedreven door de vooruitgang in informatietechnologie en infrastructuur, niet door een fundamentele verandering in de aard of zelfs de omvang van de informatie zelf. In feite is het web helemaal niet zo indrukwekkend als informatiebron. De bestaande, voor publiek toegankelijke HTML-tekst op het web is ruwweg te vergelijken met de inhoud van anderhalf miljoen boeken. (…) Maar waarschijnlijk is ongeveer slechts één procent nuttig, wat gelijk staat aan 15.000 boeken, ongeveer de halve inventaris van een gemiddelde boekwinkel in een winkelcentrum.”

De waarde van het web ligt op een ander vlak, “in zijn mogelijkheid om onmiddellijke toegang tot de informatie te bieden.” Bovendien kan de informatie up-to-date gehouden worden of gesorteerd, gefilterd en zelfs gepersonaliseerd, op maat geknipt. Daardoor wordt de waarde van de informatie sterk vergroot (voor de gebruiker, maar ook voor alerte adverteerders).

Door het adembenemende tempo en de innovatieve technologie krijgen gewiekste ondernemers uitgelezen kansen. Grotendeels lijkt het boek zelfs een gids voor uitgekookte strategieën. Shapiro en Varian klagen evenwel ook aan. Ze wijzen onder meer op het fenomeen insluiting ( lock-in). Wie wil overstappen van de ene informatietechnologie naar de andere, wordt geplaagd met aanzienlijke omschakelkosten. Vaak hoort er zelfs een omscholingscursus bij. Uiteraard heeft het duo het ook over het gevaar van monopolievorming. Shapiro werkte zelfs een tijdlang bij de antitrustafdeling van het Amerikaanse ministerie van Justitie. De klachten tegen Microsoft zijn hem niet vreemd.

Carl Shapiro & Hal Varian, De nieuwe economie – Een strategische gids voor de netwerkeconomie. Nieuwezijds, 360 blz., 1398 fr.

LUC DE DECKER