SCHENKINGEN EN HANDGIFTEN: EEN TECHNISCHE MAAR NOODZAKELIJKE UITLEG

Er bestaan verschillende types van schenkingen. Experts maken over het algemeen een onderscheid tussen een rechtstreekse schenking, een onrechtstreekse en een gesimuleerde schenking. Ook het onderscheid tussen een schenking en een handgift is van belang.

Rechtstreekse schenking

De rechtstreekse schenking of de schenking ‘pur sang’ is een akte waarbij de schenker zich tijdens zijn leven dadelijk en onherroepelijk van de geschonken zaak ontdoet, ten voordele van de begiftigde, die ze aanneemt. De schenking is onherroepelijk, wat zich vertaalt in het Franse adagium donner et retenir ne vaut. Gegeven is gegeven. Er is één uitzondering: schenkingen tussen echtgenoten kunnen steeds worden herroepen.

Voorts moet de begiftigde de schenking aanvaarden. Zonder aanvaarding is er geen schenking. Bovendien omvat de schenking een materieel en een intentioneel element. De materiële factor manifesteert zich doordat de schenker zich verarmt en de begiftigde zich verrijkt. Dat is echter niet voldoende. Er moet ook een intentioneel element aanwezig zijn: de schenker ontdoet zich van een bepaalde zaak met het inzicht om te schenken ( animus donandi). Bovendien wordt dit inzicht niet vermoed, maar moet het steeds bewezen zijn.

Elke schenkingsakte (onder levenden) wordt bij authentieke akte voor een notaris opgesteld. Een notariële akte is noodzakelijk op straffe van nietigheid. Dit geldt zowel voor de schenking van onroerende als van roerende goederen.

We moeten hier ook de nadruk leggen op het fundamentele onderscheid dat bestaat tussen een schenking, dat een contract inhoudt tussen twee partijen, en de oeroude handgift, waarbij een roerend goed (geld, effecten aan toonder, een schilderij) gewoon aan iemand anders wordt doorgegeven. De handgift is niet onderhevig aan belastingen en geldt alleen voor roerende goederen, niet voor onroerende of immateriële goederen. Bij een schenking moeten rechten worden betaald; dat is niet het geval bij een handgift. Tenzij eventueel op het moment dat zou blijken dat er een handgift op papier is getekend.

Gesimuleerde schenking (vergulde schenking)

Dit is een schenking, gedaan onder het mom van een handeling ten bezwarende titel. Een bepaalde rechtshandeling wordt gemaskeerd, vermomd of geveinsd. Er is sprake van simulatie wanneer partijen doelbewust gebruikmaken van een bepaalde soort akte die in werkelijkheid een andere eigendomsoverdragende rechtshandeling verhult. Hier maken de partijen zich dus schuldig aan bedrog. Ze stellen de zaken met opzet anders voor dan ze zijn.

Een voorbeeld van zo’n simulatie: de verkoop van een woonhuis door de vader aan zijn zoon wordt in de akte voorgesteld als een schenking (lager tarief). Door deze rechtshandeling als een schenking voor te stellen, betaalt de zoon in beginsel minder registratierechten. De tarieven voor schenkingen tussen personen in rechte lijn (vanaf 3 %) zijn tot op zeker niveau lager dan het evenredige verkooprecht van 10 % (Vlaams Gewest) en 12,5 % (Brussels en Waals Gewest).

Omgekeerd wordt een schenking tussen vreemden (hoger tarief) als een verkoop tegen een fictieve prijs voorgesteld. Dat noemt men ook de ‘verkoop met gesloten beurs’. In de verkoopakte wordt de prijs manifest gekweten, maar eigenlijk is hij nooit betaald.

Tot slot kan een schenking van roerende goederen (schenkingsrechten) in een akte worden voorgesteld als een verkoop van roerende goederen. Op die laatste verkoop is slechts een algemeen vast recht (25 euro) verschuldigd.

Onrechtstreekse schenking

In tegenstelling tot de schenking ‘pur sang’ is er bij de onrechtstreekse schenking een omweg. Er is in dit geval ook een overdracht van het geschonken goed, maar die spruit voort uit een andere titel dan de schenkingsakte. Bovendien – en niet onbelangrijk – zijn de strikte pleegvormen van de notariële akte niet van toepassing. Die akte heeft haar eigen regels en is op zichzelf geldig. Het document of de akte is in dat geval een neutrale akte, die zich dan ook niet mag manifesteren onder enig kosteloos of bezwarend karakter.

De volgende rechtshandelingen ressorteren onder het toepassingsgebied van de onrechtstreekse schenking: de kwijtschelding van een schuld, het beding ten behoeve van een derde (levensverzekering), de verzaking aan het vruchtgebruik, de bankgift. In tegenstelling tot de vermomde schenking is er hier geen bedrog of simulatie.