Roken schaadt uw bedrijf

Roken op de werkplek mag straks niet meer, en dat verbod slaat u maar beter niet in de wind. Werkgevers die de sigaret niet bannen, mogen binnen tien jaar een regen van schadeclaims verwachten.

Antwerpen, in een kantoorflat, 9.30 uur. Een dozijn werknemers zit naarstig te tokkelen op de pc. Een van hen steekt de eerste van zijn tien sigaretten voor die dag op. Zijn collega’s beginnen te morren terwijl de rook door het lokaal zweeft en in het muffe tapijt dringt. Een van de collega’s kan de stank niet langer verdragen en steekt een pijp op. Twee jongere krachten gaan wanhopig boven een paar wierookstokjes hangen.

Tot zover onze persoonlijke ervaring in een KMO enkele jaren geleden. In bedrijven waar geen rookbeleid bestaat, kunnen rokers ongegeneerd hun gang gaan. “De hoffelijkheid van rokers is een fabeltje van de tabaksindustrie,” zegt professor Roger Blanpain, specialist arbeidsrecht en verstokt antiroker. Hij verwijst naar een recente rechtszaak van een Brusselse politieman. De agent was astmalijder en moest via de rechtbank passeren om zijn collega’s te overtuigen dat hij recht had op een rookvrije werkplek. Hij kreeg gelijk. Blanpain: “Een politieman kan de overheid als werkgever dagvaarden, maar in een privé-onderneming is het minder evident om je baas te dagvaarden.”

Maar nu is het moment van de antirokerslobby aangebroken. Dat komt vooral omdat het sinds een jaar of vijf wetenschappelijk aanvaard is dat ook passief roken doodt. Bovendien gaat de Wereldgezondheidsorganisatie ( WHO) aan de alarmbel hangen, want ze ziet momenteel zo’n 5 miljoen rokersdoden per jaar in de wereld. België telt 20.000 dode rokers per jaar en nog eens 2200 dodelijke slachtoffers van passief roken. Dat is meer dan bijvoorbeeld het jaarlijkse aantal verkeersdoden. Reden genoeg om korte metten te maken met de gangbare hoffelijkheidsregeling die in 1993 in de Belgische wet werd gegoten door toenmalig minister Miet Smet ( CD&V).

Een regen van schadeclaims

“Vergelijk het met asbest indertijd. De eerste claims kwamen ook pas jaren later,” zegt Joris De Wortelaer, personeelsdirecteur bij de bank- en verzekeringsgroep ING. “Ondernemingen die nu niet investeren in een rookbeleid, mogen rekenen op een regen van schadeclaims binnen een jaar of tien. Bedrijven en de directie binnen die bedrijven zijn immers aansprakelijk voor de gezondheid van hun werknemers.”

Dat is een gevolg van het ontwerp van Koninklijk Besluit van Kathleen Van Brempt ( SP.A), staatssecretaris voor Arbeidsorganisatie en Welzijn op het Werk. Van Brempt wil de sigaret vanaf 1 januari 2006 van de werkplek bannen. Eigenlijk hebben bedrijven vandaag via de welzijnswetgeving al de juridische verplichting om elke ‘storende factor’ uit te schakelen. Zoniet zijn ze strafrechtelijk aansprakelijk. Het zal wel niet zo’n vaart lopen, denkt u? Welles, zeggen steeds meer mensen die het kunnen weten. Nu de overheid in actie schiet tegen de schadelijke gevolgen van roken, kunt u als bedrijf niet meer achterblijven.

Professor Blanpain ziet op dit moment het klimaat “gunstig evolueren”. Dat moet u zo begrijpen: naast ongewenste intimiteiten en racisme staat nu ook roken op het lijstje van stoorzenders op de werkvloer. Roken staat ook gelijk met pesten op het werk. Op het eerste gezicht lijkt ongeoorloofd rookgedrag misschien weinig schade te berokkenen, maar op lange termijn kan de financiële impact voor een onderneming desastreus blijken. “Maar te weinig bedrijven beseffen dat,” meent De Wortelaer.

Twee jaar de tijd hebben bedrijven nog om verbodsbordjes op te hangen, het personeel te sensibiliseren en eventueel een apart ‘rokerskot’ te installeren. Maar niet overal zal het zolang duren. Zo zullen de Vlaamse ambtenaren al in april hun laatste sigaretje op kantoor kunnen roken. Raymond Van Campenhout, preventieadviseur bij het ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, moet bijna 13.000 ambtenaren van de sigaret houden. “Tot nu toe hebben we het principe van hoffelijkheid gehanteerd,” zegt hij. “Roken kan dus alleen in individuele kantoren en we plaatsen de rokers zoveel mogelijk bij elkaar. Maar we hebben de intentie om dit jaar de nieuwe wetgeving in te voeren. De kantoren worden volledig rookvrij. Voor rokers is er wel nog het rokerslokaaltje, want we willen dichte drommen rokende ambtenaren voor de ingang vermijden. Maar het is een delicaat debat. Heel wat directieleden roken, weet u wel.”

Alleen horeca ontsnapt

De sector die ontsnapt aan het nieuwe KB is de horeca. Nochtans is de immer aanwezige rook in restaurants en cafés verantwoordelijk voor de helft van de slachtoffers van passief roken. De sector moet elk jaar opnieuw 500 vacatures invullen van werknemers voor wie dagelijkse arbeid in een rookrijke omgeving fataal is geworden. In heel wat Europese landen en Amerikaanse staten is de horeca daarom al rookvrij. In België moet elke zaak een rookvrije plaats aanbieden voor minstens de helft van zijn klanten, en de grotere etablissementen moeten een afzuigsysteem installeren. Maar de controle op deze wetgeving is een kaas met grote gaten. Het Federale Agentschap voor de Voedselveiligheid ( FAVV) is bevoegd voor de controle van de horecasector, maar “onze eerste opdracht is de voedselveiligheid”, zegt woordvoerder Pascal Houbaert.

Naar een totaal rookverbod kijkt de horeca zelf met gemengde gevoelens. “Zolang de consument rookt, zal een rookverbod onvermijdelijk gevolgen hebben voor de omzet,” zegt Luc De Bauw van Horeca Vlaanderen. Nochtans zijn er al restaurants die van ‘rookvrij’ hun handelsmerk gemaakt hebben. En in New York kende de restaurantsector de grootste boom ooit na het verbannen van de sigaret, nu acht jaar gelden. Niet onlogisch, want slechts een op vijf New Yorkers rookt. “Ik ken die studie. Voor cafés betekende het rookverbod wel een aderlating,” zegt Luc De Bauw.

7 jaar tijdsverlies

Terug naar de werkvloer. Dreigende schadeclaims van werknemers die zich passief ziek rookten in uw loondienst zijn niet de enige reden om een rookverbod in te stellen op het werk. Zo blijken rokers vaker ziek dan hun niet-rokende collega’s. Hoe groot dat absenteïsme wel is, heeft in België nog niemand berekend, maar de gangbare vaststelling is dat rokers dubbel zo vaak van het werk wegblijven als niet-rokers. ING maakte wel een raming van de werktijd die rokers verspillen aan hun verslaving. In de veronderstelling dat een rookpauze neerkomt op vijf minuten niet werken, zit iemand die tien sigaretten per dag rookt zo’n twee jaar en 52 dagen minder lang aan zijn bureau dan zijn niet-rokende collega’s. Iemand die een half pakje per dag rookt, kost zijn werkgever 7350 euro per jaar of 35 euro per dag.

“Dat er een kostprijs aan het roken zit, is duidelijk,” zegt De Wortelaer. “Maar we kunnen niet verbieden dat iemand buiten de uren rookt en het is niet mogelijk om iemand bij een sollicitatie te weigeren als roker. Het is wel mogelijk om spelregels op te leggen en die te laten naleven.”

Zo’n twee jaar geleden begon ING debatten met de vakbonden over een rookbeleid. De eerste maatregelen dateren van december 2002 en lijken succesvol. Vreemd genoeg schijnt de bedrijfstop het moeilijk te hebben om op de directievergadering de sigaret of sigaar te laten. De Wortelaer: “Nochtans is het voor de geloofwaardigheid erg belangrijk dat ook het management zich engageert. Maar de tijd is voorbij dat de grote baas met de sigaar in de hand door de kantoren paradeert.”

Rokers hebben hulp nodig

ING geeft tot 100 euro aan werknemers die proberen te stoppen met roken. Investeren in werknemers die sowieso al te veel kosten? “Op termijn is dat voor de onderneming ook een garantie voor minder schadeclaims, dus een goede investering,” gelooft De Wortelaer. Ook Wolters Kluwer wilde aan zijn werknemers een positief signaal geven toen de onderneming twee jaar geleden zijn kantoren naar Mechelen verhuisde. Woordvoerster Gerda Baeyens: “De directie koos toen voor een rookvrije onderneming. Dat wil zeggen: er is een rookkamer, maar voor de rest is het gebouw sigaretvrij.”

Wolters communiceerde hierover op voorhand met het personeel en probeerde tegen de verhuizing zoveel mogelijk mensen te stimuleren om te stoppen met roken. Voor een aantal methodes om te stoppen met roken betaalde de onderneming 125 euro per persoon. Er kwam ook een psychologische groepsbegeleiding om de stoppers op te volgen.

Ze kregen bovendien een speciale tas met een logo, een stressbal en pepermuntjes. Voor Wolters Kluwer was het van belang dat de personeelsleden vrijwillig kozen om te stoppen. En is dan die operatie geslaagd? “De doelstelling van een rookvrij kantoor hebben we gehaald. Er wordt hier alleen gerookt in de rookkamer en buiten rond de vijver. Van de vijftig rokers die waren gestopt, zijn sommigen opnieuw begonnen en anderen houden het vol.”

Roeland Byl Daan Killemaes

Iemand die een half pakje per dag rookt, kost zijn werkgever 7350 euro per jaar of 35 euro per dag.

Het aantal doden door roken in de leeftijdsgroep van 35 tot 69 jaar wordt op 5 miljoen per jaar geraamd.