'Robots moeten onze partners zijn'

Kate Darling (39) doet onderzoek naar de interactie tussen mensen en robots en robotethiek aan het Massachusetts Institute of Technology Media Lab nabij Boston. De vrees bestaat dat robots onze relaties zullen veranderen, onze banen overnemen en uiteindelijk de wereld overheersen. Is die vrees gegrond? KATE DARLING. "Zulke scenario's gaan voorbij aan het feit dat robots geen eigen beslissingen nemen. Dat doen alleen wij, mensen. Sciencefictionideeën over almachtige robots zijn niet nuttig als we machines in de samenleving willen integreren. Ze beperken onze kijk op hoe we robots kunnen gebruiken." In uw pas verschenen boek The New Breed suggereert u dat robots beter als dierlijk dan als menselijk kunnen worden beschouwd. DARLING. "Net als robots zijn dieren een niet-menselijke intelligentie, en precies daardoor hebben ze fundamentele maatschappelijke veranderingen teweeggebracht. Het domesticeren van dieren stelde de mens in staat zich te ontwikkelen van jager-verzamelaar tot landbouwer. We zullen soortgelijke grote veranderingen zien als we kunstmatige levensvormen in onze samenleving integreren. Robots kunnen ook een aanvulling zijn op onze vaardigheden en relaties. Zij zouden onze partners moeten zijn." Waarom hebben we de neiging robots met onszelf te vergelijken? DARLING. "Omdat het idee van mensachtige machines diepgeworteld is in de popcultuur. Ook onderzoekers in artificiële intelligentie probeerden aanvankelijk de menselijke intelligentie te evenaren. Maar de realiteit is anders. De robots van vandaag zijn geen onderontwikkelde versies van onszelf. Ze hebben een heel ander soort intelligentie. En dat is een goede zaak. Waarom iets kopiëren als we iets nieuws kunnen creëren?" Wat onderscheidt ons van intelligente machines? DARLING. "Mensen zijn in staat tussen contexten te schakelen en onverwachte situaties aan te pakken met een gemak dat voor machines momenteel onvoorstelbaar is. Wie een gesprek probeert te voeren met de spraakassistent van zijn telefoon, komt er al snel achter dat onze virtuele helpers teleurstellende gesprekspartners zijn." Welke diensten kunnen robots dan wel leveren? DARLING. "Wat mij altijd gefascineerd heeft aan robots, is dat mensen er heel snel een emotionele band mee krijgen. We doen dat omdat we sociale wezens zijn. We personifiëren robots. In sommige verpleeghuizen genieten dementiepatiënten bijvoorbeeld al van het gezelschap van knuffelbare zeehondrobots, die hun humeur lijken te verbeteren."Maar er zijn ook toepassingen die me nerveus maken. Ik zie het gevaar dat robotfabrikanten ons proberen te manipuleren. Stel je een seksrobot voor die in het heetst van de strijd een onweerstaanbare commerciële aanbieding doet aan zijn 'partner'. We moeten nu al nadenken over wetten om de consument te beschermen, nog voor ontwerpers bedenken hoe ze echt emotioneel aantrekkelijke robots kunnen bouwen." Welke invloed krijgen robots op de arbeidsmarkt? DARLING. "Mensen vervangen is niet altijd slecht. Machines doen al eeuwenlang allerlei vies, saai of gevaarlijk werk. Het is toch geweldig dat robots nucleair afval onderzoeken, bommen opruimen of naar Mars vliegen? In India doen robots het werk van rioolreinigers. Verliezen mensen daardoor hun inkomen? Niet noodzakelijk. Velen van hen worden nu betaald om de robots op afstand door de riolen te leiden." Toch zullen veel banen verloren gaan. DARLING. "Automatisering kan ook betekenen dat mensen op nieuwe manieren worden ingezet. Toen de banken geldautomaten introduceerden, waren er minder bedienden nodig. Maar tegelijk explodeerde het aantal bankfilialen, zodat uiteindelijk meer mensen werden aangeworven." Wat kunnen robots beter dan mensen? DARLING. "Kunstmatige intelligentie kan mensen verslaan in spelletjes als schaken of Go. Machines kunnen zware metalen balken optillen, de klok rond medicijnen sorteren of patronen in data herkennen die wij nooit zouden zien. Maar we kunnen zelf beslissen hoe robots ons leven beïnvloeden. Als wij overwegen welke automatische mogelijkheden onze eigen mogelijkheden kunnen aanvullen in plaats van ze te vervangen, zullen we ontdekken wat mogelijk is met die nieuwe metgezellen." Kunnen robots op een dag gevaarlijk voor ons worden? DARLING. "De sciencefictionauteur Vernor Vinge schreef in 1993 dat 'de schepping van een intelligentie groter dan de mens in de komende dertig jaar zal plaatsvinden'. Dat is het concept van de technologische singulariteit. Het verwijst naar het moment waarop kunstmatige intelligentie de menselijke intelligentie overtreft. Maar terwijl Elon Musk blijft waarschuwen dat robots te slim worden, zijn er meldingen van robotstofzuigers die over hondenpoep rijden en het vuil vrolijk door het hele huis verspreiden. Hoe kunnen robots onze grootste intellectuele bedreiging zijn, als ze tegelijk ontsporen bij het geringste probleem? Ons probleem is niet dat robots alles overnemen, maar dat we ervan uitgaan dat ze dat zullen doen." U bezit zelf veel robots. Wat zijn uw ervaringen? DARLING. "Ik heb zeven Pleo Baby-robotdinosaurussen, een Aibo-robothond, een Paro Baby-robotzeehond en een Jibo-robotassistent. Met mijn eerste Pleo heb ik ervaren hoe gemakkelijk we ons in robots kunnen inleven en een sterke emotionele band met hen kunnen vormen. De Pleo is heel goed in het nabootsen van pijn en verdriet. Toen ik hem aan vrienden liet zien, pakten sommigen hem bij de staart. Dan begint hij te jammeren, en dat stoorde me echt." Ziin er gevaren verbonden aan het emotioneel gehecht raken aan robots? DARLING. "Nee. Ook hier kan de vergelijking met dieren helpen. In de jaren vijftig waren psychologen in de Verenigde Staten zeer bezorgd over de populariteit van huisdieren. Zij geloofden dat dieren onze relaties met mensen konden vervangen. Sommigen vreesden zelfs dat mensen geen baby's meer zouden krijgen. Maar ze hadden het mis." Hoe plausibel is het dat er mensachtige robots komen? DARLING. "Ik denk niet dat we ooit zullen stoppen met onszelf te proberen repliceren. Maar het modelleren van sociale robots naar mensen roept ook vragen op over gender- en raciale vooroordelen. Daarom is de menselijke vorm niet de beste keuze."