Risico als optie

Met opties zijn verschillende strategieën te ontwikkelen, die echt niet ingewikkeld hoeven te zijn. Deze afgeleide producten zijn trouwens heel wat minder risicovol dan vaak wordt gedacht.

Hoewel opties al langer bestaan, kenden ze een geweldige opgang dankzij het onderzoek van de Amerikanen Merton, Black en Scholes en toen in 1973 in de Verenigde Staten een optiebeurs werd geopend. Door de standaardisatie van hun kenmerken werden opties toen gemakkelijk verhandelbaar. In Europa hebben opties veel concurrentie. Warrants, een verwant product, hebben het voordeel dat ze op dezelfde markt noteren als aandelen en een bredere keuze aan onderliggende waarden bieden. En die toestand kan nog gunstiger worden indien de Europese beurzen zouden fuseren of beter zouden gaan samenwerken.

Gebruiksaanwijzing.

Callopties geven hun bezitter het recht om de onderliggende waarde, de waarde waarop ze betrekking hebben, tegen een vooraf bepaalde prijs, de uitoefenprijs, en gedurende een bepaalde periode, de looptijd, te kopen. Putopties geven het recht om die waarde te verkopen. Tegenover dat recht van de koper staat een verplichting van de verkoper of schrijver van de optie. Hij moet de onderliggende waarde leveren als het om een call gaat of kopen bij een put.

Opties zijn van het Amerikaanse type (en dat zijn de meeste opties op aandelen) als de uitoefening van het recht op elk ogenblik mogelijk is. Bij opties van het Europese type kan dat recht alleen op de vervaldag worden uitgeoefend.

Zo geeft de call Solvay maart 65 de houder het recht om 100 aandelen-Solvay te kopen tegen 65 euro (EUR). Dit is een optie van het Amerikaanse type want het recht dat de optie vertegenwoordigt, kan op elk ogenblik worden uitgeoefend, en dat tot de derde vrijdag van maart 2000. Die derde vrijdag wordt door de meeste optiebeurzen als vervaldag gebruikt.

Een calloptie is in the money als de uitoefenprijs onder de koers van de onderliggende waarde ligt en voor een putoptie is dat het geval als de uitoefenprijs boven de koers van de onderliggende waarde ligt. Als het aandeel-Solvay met een koers van 67,5 EUR noteert, dan is de call maart 65 in the money. De put Solvay maart 65 is op dat ogenblik out of the money. Daalt de koers van dat aandeel tot 65 EUR, dan zijn beide opties, de put en de call, at the money.

Het aantal onderliggende waarden waarop de optie betrekking heeft, wordt de hoeveelheid genoemd. Dat cijfer bedraagt vaak 100.

De koers van de optie wordt door een aantal factoren beïnvloed. Dit zijn de belangrijkste: de volatiliteit en koersevolutie van de onderliggende waarde, de uitoefenprijs van de optie, de tijdserosie, de rente op de vervaldag van de optie en een eventuele coupononthechting indien de onderliggende waarde van de optie een aandeel is. De tabel vat de invloed van die factoren samen.

Deze verschillende factoren worden op een subtiele manier met elkaar gecombineerd. De beroemde formule van Black & Scholes bood wat meer inzicht in hun onderlinge wisselwerking en de mogelijkheid om ze met een zekere precisie te kwantificeren. Wie maar af en toe in opties belegt, hoeft deze formule echter niet door en door te kennen. Met wat inzicht in de mechanismen die de optieprijzen bepalen, kunt u echter simulaties uitvoeren en juistere keuzes maken. Het gebruik van die formule levert trouwens niet noodzakelijk betere resultaten op.

Een bijzonderheid van opties is dat het contracten zijn tussen een koper en een verkoper die elkaar nooit zullen ontmoeten, omdat de optiebeurs als tussenpersoon fungeert. Met beide optietypes, de call en de put, kunnen vier verschillende operaties worden opgezet: de aankoop van een call, de aankoop van een put, het schrijven van een call en het schrijven van een put.

We gebruiken met opzet het werkwoord “schrijven”, hoewel het juister zou zijn om van een openingsverkoop (opening sell) te spreken. Op die manier kan de beginnende belegger deze strategie niet verwarren met de verkoop van een bestaande optie, de sluiting van een eerder ingenomen positie.

Met deze vier basisstrategieën is een heleboel combinaties mogelijk. En ze hebben de meest spectaculaire namen, zoals “Butterfly”, “Box” en “Condor”. We beperken ons tot de voorstelling van de meest gebruikelijke optiestrategieën, die meteen ook de eenvoudigste zijn…

Het spectaculairste kenmerk van een optie is de hefboom. In plaats van 100 aandelen-Solvay te kopen, tegen 65 EUR (een hypothetische koers die we in alle volgende voorbeelden zullen hanteren), kunt u 10 calls Solvay maart 65 tegen 6,5 EUR kopen. In beide gevallen belegt u evenveel geld. Stel u nu voor dat de koers van het aandeel-Solvay snel verdubbelt, tot 130 EUR. In het eerste geval brengt een verkoop van de 100 aandelen 13.000 EUR op, terwijl de verkoop van de opties 65.000 EUR in het laatje brengt. Hoewel dit voorbeeld sterk op de wonderbare vermenigvuldiging van de broden lijkt, mag u niet vergeten dat de inzet ook even snel kan verdwijnen indien de koers van Solvay tot de vervaldag van de gekochte opties koppig weigert om boven 65 EUR te gaan.

Tip: om in te schatten of u persoonlijk het risico van een transactie aankunt, kunt u zich afvragen of u het zich kunt veroorloven om het totale aantal onderliggende aandelen te kopen waarop de opties betrekking hebben. In dit voorbeeld zijn dat 1000 aandelen-Solvay tegen 65 EUR.

U koopt een calloptie om een positie op de aandelen in te nemen. Door de aankoop van een call Solvay maart 65 tegen 6,5 EUR (totale kostprijs zonder kosten: 650 EUR), in plaats van 100 aandelen tegen 65 EUR (6500 EUR), mikt u niet alleen op een koersstijging van Solvay, maar bent u ook tegen een forse koersdaling beschermd. Als Solvay, bijvoorbeeld, tot 30 EUR zou dalen, zou uw verlies 3500 EUR bedragen indien u de stukken zou bezitten (65 – 30 x 100).

U schrijft een call Solvay maart 65 op 100 aandelen-Solvay die u in portefeuille heeft. Door het opzetten van deze strategie ontvangt u onmiddellijk 650 EUR. Door de herhaling van een dergelijke operatie kunt u uw totale rendement aanzienlijk verhogen. De keerzijde van de medaille is dat u de kans loopt om een meerwaarde te missen. Door het schrijven van een call neemt u de verplichting op u om de aandelen tegen de uitoefenprijs (65 EUR) te leveren indien de optie uitgeoefend wordt.

Tip: omdat de prijs van een optie die negen maanden loopt niet driemaal hoger is dan de prijs van een optie met een looptijd van drie maanden, kunt u in de regel beter kortetermijnopties schrijven.

Door de aankoop van een put Solvay maart 65 tegen 6 EUR kunt u dat aandeel tegen een sterke daling beschermen en toch van een eventuele stijging blijven profiteren, ondanks het sombere beursklimaat.

Tip: koop een optie met een korte looptijd, maar verkoop ze snel indien u denkt dat het gevaar vermindert. Dergelijke verzekeringen zijn nuttig, maar duur!

U schrijft een put Solvay maart 60 tegen 4 EUR. De premie van 4 EUR (te vermenigvuldigen met de hoeveelheid, in dit geval 100) is definitief verworven. U gelooft in het aandeel, maar de markt is negatief gestemd. U verwacht dus dat de koers zal stijgen, zodat de bezitter van de optie ze niet zal willen uitoefenen. Maar zelfs als de koers daalt en de bezitter u alsnog verplicht om ze tegen 60 EUR te kopen, dan nog bent u daarom niet rouwig. U gelooft immers in het bedrijf en verwacht geen verdere koersdaling meer.

Tip: het risico is te vergelijken met dat bij een traditionele belegging, op voorwaarde dat u over het nodige geld beschikt om de aandelen eventueel aan te kopen. In dit geval is dat 5600 EUR (de 6000 EUR van de aankoop min de 400 EUR die u voor het schrijven van de put kreeg). Anderzijds bestaat ook het risico dat de optie niet wordt uitgeoefend en u een stijging van het aandeel mist. Schrijf enkel maar puts op aandelen, waarin u zelf gelooft.

U koopt een call Solvay maart 65 tegen 6,5 EUR en schrijft tegelijkertijd een call Solvay maart 75 tegen 2,5 EUR. Uw inzet bedraagt dus 4 EUR (x 100). U kunt deze strategie, die een haussespread wordt genoemd, toepassen wanneer u een gematigde stijging van het aandeel verwacht, met een koersdoel van 75 EUR. Elke stijging boven 75 EUR brengt u niets meer op omdat de meerwaarde op de gekochte call door die op de geschreven call wordt geneutraliseerd. Door beide posities te sluiten, kunt u maximum 10 EUR recupereren.

Tip: de geschreven call die tegen een hogere uitoefenprijs (75 EUR) uitoefenbaar is, wordt beschermd door de gekochte call (65 EUR) die als waarborg dient. U moet dus beseffen dat u beide posities gelijktijdig moet sluiten.

U koopt een call Solvay maart 65 en, tegelijkertijd, een put maart 65. Door deze straddle aan te kopen, kunt u van een sterke koersbeweging profiteren, in welke richting ook. Omdat een groot bedrag werd geïnvesteerd (12,5 EUR x 100), moet die koersbeweging echter zeer sterk zijn om winst op te leveren: de koers van het aandeel-Solvay moet met meer dan 20 % stijgen of dalen.

Tip: koopt een call maart 70 (4 EUR) en een put maart 60 (3,8 EUR) om de kosten te beperken van wat in het jargon dan een strangle heet.

Op een index.

Er bestaan niet alleen opties op aandelen, maar ook op indices, deviezen of edelmetalen. Opties op indices hebben als bijzonderheid dat ze op de vervaldag in cash ( cash settlement) worden afgehandeld, en dat door de betaling van het verschil tussen de indexstand en de uitoefenprijs, indien het om een call gaat. Voor een put is de berekening omgekeerd.

Opties moeten regelmatig worden opgevolgd, maar dat is veel eenvoudiger geworden nu de meeste beurzen een internetsite hebben. Nog niet alle optiebeurzen leveren hun koersen in real time of met een kleine vertraging, maar dat zal niet lang meer duren. Particulieren hebben nu dus bijna dezelfde mogelijkheden als professionelen.

Luc Baudoux