‘Restaureren is niet alleen stenen redden’

“In 2007 maakte ik kennis met de hertog van Wellington, de nazaat van de eerste hertog, die het Britse leger aanvoerde dat Napoleon versloeg in Waterloo. Hij was toen 92, ik vond hem een heel innemende man. Hij was bezorgd. In 2015 zou de tweehonderdste verjaardag van de veldslag van Waterloo worden herdacht. De hoeve Goumont, die een beslissende rol speelde in de slag, stond leeg en was in verval. Bovendien was er nog altijd geen Brits monument op het slagveld. Hij vroeg of ik het initiatief wilde nemen om de hoeve te restaureren en er een monument op te richten.

“Dat verzoek overviel me. Ik kende de hoeve niet, en ik woon niet in de streek. Ik beloofde dat ik hem een antwoord zou geven. Al snel raakte ik in de ban van Goumont. Wat zich daar op 18 juni 1815 heeft afgespeeld, heeft de geschiedenis veranderd. Wellington had er een deel van zijn troepen verschanst. De hoeve werd de inzet van een hevig gevecht, met honderden doden. Het is de enige plaats op het slagveld waar van de eerste tot de laatste minuut is gevochten. De Fransen slaagden erin door de noordelijke poort te breken, maar werden weer naar buiten gedreven. Wellington zei achteraf dat de uitkomst van de slag afhing van het sluiten van de poorten van Goumont.

“Dat monument moest worden gered. Met enkele mensen zette ik een stichting op. De intercommunale die eigenaar van de hoeve is, gaf zijn fiat voor de restauratie. We konden het project realiseren, als we voldoende middelen vonden.”

Zakhorloge van Breguet

“Restaureren is niet alleen stenen redden. Je moet zo’n monument ook doen leven, je moet voor het publiek in herinnering brengen wat daar is gebeurd. Om dat allemaal te realiseren, hadden we een budget van bijna 4 miljoen euro nodig. De Waalse regering gaf een subsidie van 990.000 euro. We gingen op zoek naar privégeld — niet alleen in België, ook in het buitenland.

“Zo wisten we dat zowel Napoleon als Wellington een zakhorloge van Breguet bij zich had tijdens de slag. Daar zat een geweldige marketingstunt in voor het Zwitserse luxehorlogemerk. ‘Maar dat zal u wel veel geld kosten’, zei ik tegen directeur Bernard Louf (lacht). Breguet werd een heel gemotiveerde sponsor.”

Trafalgar en Waterloo

“We onderschatten vaak hoe bekend Waterloo is in het buitenland. Als voorzitter van Europalia heb ik de president van India en de eerste minister van Brazilië ontvangen in Brussel. In de enkele uren dat ze in ons land waren, wilden ze het slagveld van Waterloo zien. In Groot-Brittannië was veel aandacht voor de restauratie. Voor de Britten zijn er twee belangrijke veldslagen: Trafalgar en Waterloo. Regimenten die in Goumont hadden gevochten, schonken de opbrengst van hun jaarlijkse bal aan het project.

“Lord Egremont financierde de nieuwe deuren in de noordelijke poort. Hij is een afstammeling van luitenant-kolonel Henry Wyndham, die tijdens de slag de aanval leidde om de poort te sluiten. Het hout is afkomstig van zijn landgoed in Petworth. Het verhaal gaat dat de bomen nog door Franse krijgsgevangenen zijn geplant.

“Op een dag bezocht de Britse minister van Financiën George Osborne de hoeve. Hij was zo onder de indruk dat de Britse regering 1,5 miljoen euro schonk aan de restauratie. Daarmee hadden we het budget rond.”

Het aura van Napoleon

“Na jaren van voorbereiding is de aannemer in september 2013 begonnen met de restauratie — op het nippertje om klaar te raken tegen de tweehonderdste verjaardag. De zeventiende-eeuwse hoeve is nu hersteld in de toestand van net na 18 juni 1815. Goumont is het meest sexy onderdeel van de herdenking, we are the cherry on the cake. De Leeuw dateert van later, wij voegen iets authentieks toe dat een bepalende rol heeft gespeeld in de slag.

“Voor de noordelijke poort staat het Britse monument. Niet iedereen in en rondom Waterloo is daar blij mee. De held van Waterloo is Napoleon, hij is overal. Kijk maar naar de website van Waterloo 2015: je ziet een enorme Napoleon, met daaronder een kleine Wellington en Blücher. Dat is een ontkenning van de geschiedenis. Kennelijk is men bang dat zo’n monument het aura van Napoleon aantast.

“Tweehonderd jaar later ligt Waterloo nog altijd gevoelig. Ook in Frankrijk. Ons project stuitte er over de hele lijn op radiostilte. Frankrijk houdt zich ook afzijdig van de herdenking van de slag op 18 juni. Het heeft nog altijd een complex over Waterloo. Ik begrijp dat niet. Het is misschien niet leuk een nederlaag te herdenken, maar je moet sportief zijn in het leven. Duitsland heeft wel positief gereageerd op de herdenkingen van de Eerste en de Tweede Wereldoorlog.”

Handshake

“De gerestaureerde hoeve wordt groots ingehuldigd op 17 juni. Er komt een lid van de Britse en de Belgische koninklijke familie, de internationale pers is uitgenodigd. En daar zullen wel Franse vertegenwoordigers aanwezig zijn.

“Om ernstig genomen te worden, moet je zo’n project omgeven met wat flonflons. Al heel vroeg schreven we naar prins Charles Napoléon en prins Blücher von Wahlstatt, de afstammelingen van de andere legeraanvoerders, met het verzoek zich als beschermheren achter de restauratie te scharen. We stelden die vraag ook aan de ambassadeurs van Frankrijk, Groot-Brittannië en Duitsland. De voorwaarde was dat ze op de dag van de inhuldiging naar Goumont zouden komen voor een handshake. Ze hebben allemaal toegestemd, ze zullen hun belofte nakomen. De oude hertog van Wellington overleed eind vorig jaar, 99 jaar oud. Zijn zoon, de negende hertog, zal er wel zijn.

“De restauratie kreeg veel steun uit Groot-Brittannië. Daar zijn we dankbaar voor, maar toch wil ik niet dat dit wordt gezien als een Brits project. Het is vooral een project van onze stichting en de intercommunale. Mijn hele leven heb ik op mijn onafhankelijkheid gestaan.”

WIM VER ELST, FOTOGRAFIE JONAS LAMPENS