RECHTERLIJKE MACHT. INFLATIE EN ONTWAARDING. Van rechtsstaat naar machtsstaat

De rechtswereld floreert. Dit is het uitgebreide gezelschap dat niet alleen een wetenschap (misschien) en een daartoe geëigende universitaire vorming gemeen heeft, maar ook een manier van doen en een mentaliteit en dit op de meest diverse plaatsen.

De juristen hebben het monopolie in één van de drie gevestigde konstitutionele machten, terecht dan ook de rechterlijke macht genoemd, die de laatste maanden in staat blijkt te zijn tot duchtig verweer. De aanvallers zijn vaak eveneens juristen, maar dan gesitueerd in de wetgevende en in de uitvoerende macht.

Dit alles op ieder niveau : de studie van de rechtswetenschappen helpt goede vooruitzichten openen. Ook in het bedrijfsleven zijn de juristen onmisbaar gebleven ; tot in het management hebben zij zich weten te handhaven tegen de oprukkende vloed van ekonomisten allerhande. En allicht zullen ook de kommunikatie- en organizatie-experts het niet zonder hen kunnen stellen.

KONFRATERS.

Het eigenlijke thuisland van deze soort als ik de notarissen een ogenblik terzijde mag laten zijn de balies, grote en kleine, bevolkt met advokaten die elkander in het onderling verkeer “konfrater” noemen. Het is een veelsoortig gezelschap van alleenlopers of althans individualisten, ook wanneer zij deel uitmaken van associatie-mastodonten waarvan sommige zich over de hele wereld uitstrekken.

Het beroep van advokaat kent een “zachte” institutionalizering in de zogenaamde Orden, die nogal eens nagebootst worden in andere beroepen. Daarnaast komen de konfraters ook samen in gezellige pleitgenootschappen, eenmaal per jaar, om één onder hen te beluisteren.

In Brussel was dat ditmaal Fernand Keuleneer, die geruime tijd als advokaat in New York heeft gewerkt. De titel van zijn redevoering zegt meteen waarover het ging : Inflatie van rechten ; ontwaarding van het recht.

GELIJKHEID.

Hoe ontstaat deze inflatie van rechten, deze proliferatie van geschillen ? Keuleneer zegt het ons duidelijk.

“Het proces verloopt als volgt. Eerst worden rechten toegekend aan individuen, op grond van een aspekt van hun persoonlijkheid dat de regelgever uitdrukkelijk tegen discriminatie wenst te beschermen ; het weze geslacht, ras, kultuur, nationaliteit, seksuele voorkeur of wat dan ook.

Onvermijdelijk geeft dit aanleiding tot de kreatie van een groep van beschermden met een specifiek kenmerk. Een anti-discriminatiereglementering maakt een groep dus juridisch zichtbaar als groep. Een juridisch zichtbare groep zal in alle mogelijke maatschappelijk zichtbare gebieden een gewaarborgde en evenredige vertegenwoordiging opeisen.

(…) Om deze evenredige vertegenwoordiging te bereiken, zullen vaak maatregelen van positieve discriminatie nodig zijn : hetzij om een achterstand in te halen, hetzij om de juridische fiktie van gelijkheid op alle vlakken op te leggen. (…) De staat strooit rechten rond alsof het subsidies waren. “

ONTBINDING.

Juristen zijn niet alleen goed geplaatst om dit verschijnsel vast te stellen, maar ook om ervan te profiteren. “Niets zal door onze konfraters onverlet worden gelaten om zich op een nieuw grondrecht te beroepen of voor het bestaan van een afgeleid recht te pleiten, ” aldus nogmaals Fernand Keuleneer.

Op deze “verrechtelijking” floreert de rechtswereld, maar hoe staat het met het recht ? Wordt het alleen maar complexer ? Of wordt het misbruikt als stutbalk voor de politiek, en door sommigen als stootbalk tegen hun tegenstanders ?

Keuleneer formuleert zijn konklusie als volgt : “Zo belanden we van een rechtsstaat via een ‘rechters-staat’ in de machtsstaat. De inflatie van het recht loopt uit op een ontbinding, een balkanizatie van de samenleving. “

Dit sombere beeld wordt bijgetreden in de repliek van Matthias E. Storme, de voorzitter van het Vlaams Pleitgenootschap. Een lichtpunt is toch wel dat het standpunt zelf op samenhangende wijze tenminste publiek onder woorden wordt gebracht door verschillende mensen, zonder verband met elkander en op een verschillend terrein : nu eens in de universitaire wereld (door professor Roger Blanpain), dan weer in de Brusselse juristenwereld.

LODE CLAES

Lode Claes is voorzitter van de redaktie-adviesraad.