Rare Earth Elements: hot or not?

Zeldzame aardelementen zijn een minder bekend maar daarom niet minder interessant onderdeel van de grote grondstoffenfamilie

De term zeldzame aardelementen is eigenlijk een vertaling van het Engelse Rare Earth Metals (REM) of Rare Earth Elements (REE). Internationaal wordt die laatste naam veruit het meest gebruikt. Eigenlijk is de term misleidend, want de meeste REE zijn in realiteit allesbehalve zeldzaam. In de aardkorst zijn er zelfs veel meer REE dan edelmetalen. Het gaat om een groep metalen met gelijkaardige chemische eigenschappen die ook vaak samen voorkomen (zie tabel). De ontginning van REE uit ertsen is echter wel heel complex en vaak ook erg duur.

Onmisbaar

Ongeveer 95 % van alle REE wordt momenteel in China geproduceerd. Die concentratie bezorgt het land dan ook een machtspositie die het vroeger niet had. Tot enkele jaren geleden produceerde China grote hoeveelheden REE en was de rest van de wereld tevreden met de goedkope aanvoer uit het oosten. Door de lage prijzen was het economisch niet rendabel om nieuwe REE-mijnen op te starten, wat verklaart waarom er buiten China zo weinig zijn. De situatie veranderde toen China aan het begin van dit decennium aan zijn economische opmars begon. De export van REE werd fors teruggeschroefd omdat het land er meer en meer zelf van verbruikt. Analisten van SRI Consulting schatten dat China intussen bijna 65 % van alle geproduceerde REE zelf verbruikt. Meer dan waarschijnlijk zal dat percentage de komende jaren nog stijgen. Voor de derde keer in drie jaar tijd werden eerder dit jaar de exportquota verlaagd en tegelijk ook de exporttaksen verhoogd. Dat bleef vanzelfsprekend niet zonder gevolg voor de prijsevolutie van REE. De prijs van neodymium bijvoorbeeld is tussen 1997 en 2008 bijna vertienvoudigd. REE worden vaak in relatief kleine hoeveelheden gebruikt, maar zijn meestal wel onmisbaar bij het tot stand komen van het eindproduct. De globale consumptie van REE bedroeg vorig jaar 135.000 ton. De voorbije tien jaar groeide de vraag jaarlijks met 8 tot 12 %. Volgens industrieschattingen zal het verbruik van REE tussen 2008 en 2012 nog eens met 65 % toenemen. Een stabiele en betrouwbare aanvoer naar de industrie is dus cruciaal.

REE en groene technologie

Veel hedendaagse producten zijn afhankelijk van REE. Mobieltjes, vlakke beeldschermen, laptops en katalysatoren maken allemaal gebruik van REE en vaak is er geen of een veel duurder alternatief. Andere toepassingen zijn koelsystemen voor nucleaire reactoren en diverse militaire systemen. REE spelen ook een belangrijke rol in de opmars van schone technologieën. Zo wordt lanthanum gebruikt bij de productie van herlaadbare batterijen voor elektrische voertuigen. Elke Toyota Prius heeft ongeveer 10 tot 15 kilogram aan boord, net als 1 kilogram neodymium. Een windturbine bevat zelfs meer dan een ton aan REE.

Leven buiten China

De meeste producenten van REE bevinden zich in China en zijn in handen van de staat. Daarnaast zijn er slechts een handvol bedrijven die actief zijn in de productie en exploratie van REE. Maar ook daar heeft het Middenrijk iets in de pap te brokken. China nam namelijk recent een participatie in twee Australische bedrijven. Het betreft Arafura Resources (25 %) en Lynas Corporation (52 %). Die laatste overeenkomst moet wel nog groen licht krijgen van de Australische mededingingsautoriteiten. Toch is er ook nog leven buiten China. Avalon Rare Metals en Great Western Minerals Group zijn twee exploratiebedrijven met een beursnotering in Toronto. Verschillende bedrijven steken elkaar naar de kroon om de grootste producent van REE buiten China te worden. Eén daarvan is Greenland Minerals and Energy. Zoals de naam al laat vermoeden, is het bedrijf actief in Groenland. Het paradepaardje van de groep is het Kvanefjeld-project. Dat is een ertsstructuur van meer dan 40 vierkante kilometer waarbij de bodem vol zit met gemineraliseerde materialen. Greenland Minerals maakt zich sterk dat de mijn op termijn kan instaan voor een kwart van de globale vraag naar REE. Dat zou van het bedrijf meteen de belangrijkste speler buiten China maken. Tot voor kort maakte Groenland integraal deel uit van Denemarken en bijgevolg ook van de Europese Unie. Recent werd in een referendum een wet goedgekeurd die de Groenlanders meer autonomie zal geven. Dat houdt ook in dat de controle over de natuurlijke rijkdommen vanaf 1 januari 2010 volledig in Groenlandse handen komt. Greenland Minerals heeft al een notering op de beurs van Australië. Er zijn ook vergevorderde plannen voor een introductie op de beurs van Londen. Die notering, die het bedrijf meer visibiliteit zal moeten geven naar investeerders toe, zou in de eerste helft van 2010 rond moeten zijn. Het Amerikaanse mijnbouwbedrijf Molycorp Minerals beweert eveneens over de grootste REE-reserves buiten China te beschikken. Het bedrijf is eigenaar van de Mountain Pass-mijn in het zuiden van de Amerikaanse staat Californië. In 2004 schatte de United States Geological Survey de hoeveelheid ertsen bij Mountain Pass op 20 miljoen ton. Het aandeel REE in die ertsen zou 9,4 % bedragen. De mijn beschikt met name over grote neodymiumreserves. Het ontginnen van Mountain Pass gaat terug tot de jaren ’40 van de vorige eeuw, toen grote hoeveelheden REE nodig waren voor militaire toepassingen. Bijna 40 jaar lang stond de mijn in voor een derde van de wereldwijde vraag naar REE. De productie werd stopgezet in 1981, toen de mijn door de toenmalige eigenaar Chevron werd gesloten. Door de schaarste en de hogere prijzen willen de nieuwe eigenaars (Goldman Sachs en twee private-equityspelers) de mijn opnieuw openen. Mountain Pass voldoet aan alle (milieu)voorwaarden en de mijnvergunning werd vorig jaar nog met 30 jaar verlengd. Toch is een heropening nog niet voor morgen, want de infrastructuur van de mijn is na bijna 30 jaar inactiviteit helemaal niet meer bij de tijd. Het bedrijf schat de kosten om de mijn tegen 2012 opnieuw operationeel te maken op 450 miljoen USD. Molycorp wil daarvoor gedeeltelijk een beroep doen op de overheid, maar dat valt niet bij iedereen in goede aarde omdat het bedrijf in privéhanden is. Een beursintroductie van Molycorp behoort dus zeker tot de mogelijkheden. Een directe investering in REE via termijncontracten is niet mogelijk. Wie wil investeren via bovenvernoemde aandelen, moet er rekening mee houden dat die het voorbije jaar al fors gestegen zijn en er dus al heel wat verwachtingswaarde in de koers verrekend is.

Door Koen Lauwers

Veel hedendaagse producten bevatten REE. Zo zijn er in de Toyota Prius 10 tot 16% REE verwerkt.