PAS OP VOOR DE MONSTERWET

De vakantie wenkt. En in politieke termen is het dan opletten geblazen. Net als in vorige jaren is het ook nu voor de regering het ideale tijdstip om nog gauw een aantal wettelijke maatregelen op slinkse wijze door het parlement te jagen. Het kabinet-Verhofstadt heeft een programmawet in voorbereiding. En twee bepalingen doen grote vragen rijzen.

Ten eerste wil de regering sociale inspecteurs de mogelijkheid bieden om zonder enige rechterlijke machtiging onvervalste huiszoekingen te verrichten op de bedrijfsvloer. Dit om de strijd tegen sociale fraude efficiënter aan te pakken. Ten tweede wou ze bedrijfsleiders of aandeelhouders hoofdelijk aansprakelijk stellen als de vennootschap geen btw of bedrijfsvoorheffing betaalt.

Dit zijn geen lichte maatregelen. Juristen zijn het erover eens dat de gebouwen van een bedrijf een privaat karakter hebben en dus net als een particuliere woning een zekere onschendbaarheid genieten. Als de overheid dit principe met de voeten treedt, dreigt ze de deur open te zetten naar een politiestaat, zo stellen de juristen letterlijk.

Ook de beperkte aansprakelijkheid van vennoten is een belangrijk principe. Eigenlijk was het de hoeksteen van het moderne ondernemerschap. Toen dit in de negentiende eeuw voor het eerst door het Britse parlement werd ingevoerd – enkele jaren later gevolgd door Frankrijk en Duitsland – gaf het een enorme boost aan het bedrijfsleven. Plots konden nu ook minder gegoeden iets opstarten. Het was geen privilege meer voor de rijke elite.

Nu al is de manoeuvreerruimte voor sociale inspecteurs vrij groot. Ze kunnen zonder een rechterlijk bevel het bedrijfspand binnenvallen en eisen dat bepaalde documenten worden voorgelegd. De regering wil de wet op de arbeidsinspectie, die dateert van 16 november 1972, echter moderniseren. Daarvoor heeft ze een voorontwerp van wet opgesteld dat een nieuwe codex sociaal strafrecht moet invoeren.

In dit 450 bladzijden tellende voorontwerp krijgt de inspectie nu ook een vrijgeleide om zelf onderzoeksdaden te verrichten. Ze mag kasten openen, computers kraken en door digitale bestanden of archieven snuisteren op zoek naar documenten. Zonder dat er vooraf een strafbaar feit is vastgesteld.

Na protest van de vijf juristen die mee in de werkgroep zetelden voor dit nieuwe wetboek, paste de regering de tekst aan. Alleen documenten die de werkgever verplicht moet bijhouden, zouden nog door de inspecteurs opgespoord mogen worden. “Het gaat om gerichte controles tegen malafide bedrijven,” zo suste Peter Vanvelthoven (SP.A), de bevoegde minister van Werk, meteen. En hij voegde eraan toe: “Van privégevoelige documenten moeten ze afblijven.”

Een schrale troost. De kans op willekeur blijft. Juristen waarschuwen dat België, als ze deze maatregel doorvoert, van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens het deksel op de neus zal krijgen. Ook het voornemen van de regering om de beperkte aansprakelijkheid van bedrijfsleiders te doorbreken, was in hetzelfde bedje ziek.

Het VBO bracht intussen zijn lobby aan de gang en slaagde erin de grootste risico’s in te dammen. Zo geldt de aansprakelijkheid alleen als de fiscus kan bewijzen dat de bestuurder een fout heeft gemaakt en wanneer de rechtbank heeft geoordeeld dat er sprake is van kwade trouw.

Die maatregelen zijn in het belang van het bedrijfsleven, zo benadrukt de regering. Firma’s die een loopje nemen met de sociale wetgeving of die frauduleuze kasgeldconstructies opzetten, zorgen voor oneerlijke concurrentie. Dat klopt. Maar er is een andere reden waarom deze regering beide maatregelen zo snel en geruisloos mogelijk wil doorvoeren, en daarover zwijgt ze liever.

Zij moeten geld in het laatje brengen (lees: in de begrotingskas). Paars hoopt dit jaar 490 miljoen euro te innen via een strengere aanpak van de fiscale en sociale fraude. En dat politieke doel heiligt alle middelen. Stop beide initiatieven in een monsterwet, sluis ze zonder al te veel democratisch protest door het parlement en als er dan later een Europese berisping weerklinkt, is dat geen ramp. Intussen zijn de o zo nodige centen mooi binnengekomen.

Dat daarmee de fundamenten van het vrije ondernemerschap worden aangetast en ondernemers eens te meer een argument in handen krijgen om hun geluk elders te beproeven, zal deze paarse regering worst wezen.

Piet Depuydt